Przodkiem psa domowego jest wilk (Canis lupus), od którego pochodzą wszystkie rasy rodziny psowatych. Niemal wszystkie zachowania określane jako "psie" są zmodyfikowanymi zachowaniami wilczymi. Zadecydowały o tym dwa procesy: udomowienie oraz późniejsza ewolucja psa. Analizując podstawy behawioru (zachowania) można więc stwierdzić, że pies:

- jest drapieżnikiem, u którego może ujawnić się tendencja do polowań;

- jest zwierzęciem społecznym (dawniej - stadnym), posiadającym potrzeby współżycia z innymi osobnikami (własnego lub ludzkiego gatunku), w gromadzie o ustabilizowanej, wyraźnej hierarchii;

- jest terytorialny, tzn. aktywnie broni określonego terenu (mieszkania, ogrodu, a nawet samochodu) przed intruzami.

- jest wszystkożerny - w szerokim znaczeniu tego pojęcia przyswaja zarówno pokarmy pochodzenia zwierzęcego (w tym i padliny) jak i roślinnego.

Pies łatwo adaptuje się do rozmaitych warunków. Jest stworzeniem stosunkowo łatwym w utrzymaniu, niezwykle lojalnym i bardzo silnie wiążącym się z człowiekiem. Wszystkie powyższe cechy zaważyły na popularności psa jako zwierzęcia domowego w miastach. We współczesnym świecie człowieka pies pełni ważne funkcje społeczne. Jak wykazują badania, dzięki "pośrednictwu" swojego pupila łatwiej nawiązać kontakt z obcymi (rozmowa z nieznajomym staje się łatwiejsza, gdy w pierwszej fazie dotyczy psa). Innym przykładem funkcji społecznej psa jest edukacja dzieci, które biorąc udział w opiece nad psem uczą się odpowiedzialności oraz rola terapeutyczna w postaci tzw. dogoterapii.

EWOLUCJA PSA

polegała przede wszystkim na:

maksymalnym zróżnicowaniu całego gatunku pod względem wyglądu i zachowania Praktycznie nie ma dwóch psów o takim samym charakterze, a nawet wyglądzie - (to tzw. zmienność osobnicza). Oprócz oczywistej odmienności ras, osobniki jednej rasy mogą także różnić się względem siebie, np. w zależności od kraju, w którym żyją (rottweilery w Szwecji są generalnie mniej agresywne niż w innych krajach). Liczną psią rodzinę w dużym stopniu dodatkowo urozmaicają tzw. psy-mieszańce. stopniowym dostosowywaniu się psa do człowieka (w tym adaptacja do życia w środowisku miejskim oraz wytwarzanie więzi psa z rodziną ludzką). Przez stulecia wytworzyła się specyficzna dla psów umiejętność kontaktów z człowiekiem, odczytywania jego intencji i dostosowywania środowiska domowego do jego potrzeb.

Węch

Pies żyje w bogatym świecie zapachów. Szacuje się, że zdolność do wychwytywania zapachów przez psy jest 10 000 razy większa niż u człowieka (pies potrafi wyczuć zapach słabego roztworu soli, którego łyżeczka zostaje wlana do ok. 60 litrów wody!). Powierzchnia węchowa psa wynosi od 25 do 250 cm2 i zawiera od 65 do 200 mln komórek. Człowiek przy psie jest "analfabetą" węchowym ze swoimi 2 - 3 cm2 i 5-20 mln komórek. Ta ogromna różnica sprawia, że pies może rozpoznać i co najważniejsze zapamiętać do 4 000 różnych zapachów. Dlatego tak silnie na nie reaguje i ma potrzebę pozostawiania własnego aromatu jako osobistego identyfikatora. Objawia się to uporczywym badaniem śladów zapachowych i "niesfornym" zachowaniem na spacerze - oddawaniem moczu partiami w różnych miejscach, ale także kopaniem dołów w ziemi. Tarzanie się w nieczystościach prawdopodobnie służy maskowaniu własnego zapachu (niektórzy badacze uważają, iż jest to zachowanie drapieżnicze, inni - że obronne). Aby pies zarejestrował zapach człowieka wystarczy zaledwie dwusekundowy kontakt dotykowy psa z przedmiotem będącym własnością danej osoby!

Słuch

Pies słyszy dźwięki pozostające poza granicą słyszalności człowieka. Podczas gdy u ludzi - 20 kHz to maksymalny poziom odnotowywanych dźwięków, u psa górna granica wynosi przynajmniej około 35 kHz, a według niektórych badaczy, jest nawet znacznie wyższa - około 60 kHz. Człowiek słyszy określony dźwięk z odległości 100 m, podczas gdy pies rejestruje ten sam dźwięk z odległości 450 m. Nie tylko spektrum słyszalności jest większe, ale także zdolność do rozróżniania dźwięków, np. pies jest w stanie rozróżnić odgłosy dwóch pracujących jednocześnie samochodowych silników. Między innymi stąd psy doskonale wiedzą, kiedy ich opiekun powraca do domu. Jednak, jak wykazują badania, dźwięki napotykane przez zwierzę w mieście, mogą działać destrukcyjnie na słuch niektórych ras, np. bardzo wrażliwych owczarków szkockich.

Wzrok

Generalnie można stwierdzić, że pies niesłusznie uchodzi za zwierzę obdarzone słabym wzrokiem. Na otwartej przestrzeni może dostrzec obiekty oddalone nawet o ok. 1000 m. Pole widzenia jest zróżnicowane i uzależnione od kształtu głowy (mniejsze - u osobników krótko czaszkowych, większe - u psów z dłuższą i smukłą szczęką, np. charty). Natomiast wszystkie psy reagują zdecydowanie i gwałtownie na obiekty poruszające się w płaszczyźnie horyzontalnej, np. na przejeżdżający rower lub szybko biegnącego człowieka. Pies widzi lepiej od człowieka przy słabym świetle (np. zapadający zmrok, przyciemniony pokój, itd.). Nie jest pozbawiony postrzegania barw, chociaż w zasadzie rozróżnia tylko dwa kolory z widma barw: żółty i niebieski.

Smak

Zmysł smaku psa dostosował się do jego diety - w znacznej mierze mięsnej. Mając tylko 1700 kubków smakowych (człowiek ma 9000) pies nie jest wymagającym smakoszem, stąd nie wymaga bardzo urozmaiconej diety. Badania wykazują, że czworonogi odczuwają wszystkie smaki, a zwłaszcza doceniają tzw. smak mięsny (japońscy badacze wyróżnili nową kategorię smaków w aspekcie preferencji zwierząt). Gustowanie w słodkim smaku (w przeciwieństwie do kota!), o czym świadczy upominanie się psa o słodycze, jest cechą nabytą. Błędem jest umożliwienie szczeniętom dostępu do słodyczy (w tym czekolady), ponieważ produkty te są zdecydowanie szkodliwe dla zdrowia psa.

Dotyk

Wrażliwość psa na dotyk cechuje szczególna podatność i zdolność do reagowania na nacisk. Dlatego zarówno w poleceniach jak i gestach pochwalenia lub czułości zalecane jest poklepywanie lub ucisk. Psy posiadają ponadto bardzo wyspecjalizowane włosy czuciowe, tzw. wąsy, które jak u kota są w stanie wychwycić najsłabszy nawet ruch powietrza.

Orientacja w terenie

Psy posiadają dość niezwykłą, ale jak się okazuje zawodną, zdolność orientacji w przestrzeni. Z jednej strony niejednokrotnie opisano spektakularne "powroty do domu" osobników oddalonych od docelowego miejsca nawet o setki kilometrów. Skoro, nie można tego wytłumaczyć wizualnym zapamiętaniem przebytej drogi, być może rolę odgrywa zdolność orientacji na podstawie przestrzennych zmian pola magnetycznego. Z drugiej jednak strony istnieje paradoks, który polega na tym, że wiele psów błądzi i gubi się, zwłaszcza w miastach. W miejscu, w którym pies przebywa na co dzień (np. "terytorium" mieszkania), orientacja polega na zapamiętywaniu rozkładu ważnych miejsc: miska, legowisko, łóżko właściciela, itp. oraz "szlaków" między pomieszczeniami. Pies tworzy sobie (podobnie jak człowiek) rodzaj "mapy", która pozwala mu bezbłędnie i szybko - "automatycznie" - przejść z jednego do drugiego wybranego punktu mieszkania. Przeprowadzka lub nowe pomieszczenie często powodują niepewność i zmianę zachowania.

Intelektualna i psychiczna sprawność psa.

Psychika psa zdominowana jest przez takie procesy, jak uczenie się poprzez kojarzenie, zapamiętywanie oraz myślenie. Doskonała zdolność do kojarzenia i zapamiętywania jest podstawą nie tylko tresury psa, ale i zaadoptowania się zwierzęcia do środowiska domowego. Pies kojarzy zarówno miłe jak i nieprzyjemne odczucia z danymi okolicznościami, co wpływa na jego zachowanie w przyszłości (będzie prowokował i dążył lub unikał określonej sytuacji). Myślenie polega na przetwarzaniu informacji pomiędzy bodźcem działającym na zwierzę a jego reakcją. Okres "namysłu" występuje w sytuacji, gdy należy rozwiązać jakiś oryginalny problem (taki, z którym pies nie miał do tej pory do czynienia i nie może go rozwiązać przy pomocy zachowania instynktownego, czyli uwarunkowanego genetycznie). Przykładem takiego procesu może być próba przedostania się przez dziurę w płocie trzymając kij w zębach. By rozwiązać zadanie, kij trzeba chwycić nie w środkowej części, lecz przy jednym z końców. Zachowanie, które jest efektem myślenia, jest zachowaniem inteligentnym. Innymi procesami składającymi się na życie psychiczne psa są emocję. Pies bardzo wyraziście (przy pomocy dźwięków i mowy ciała) manifestuje zadowolenie, stan depresji, zaskoczenie, ból, itd. Przykładem nasyconej emocjami reakcji psiego pupila jest ceremonia powitania z właścicielem i manifestowanie swojego dyskomfortu z powodu rozstania lub radości z nadchodzącej pory karmienia, którą zapowiada wypełnianie miski pokarmem przez opiekuna.

Aktywność

Pies porusza się głównie idąc i biegnąc kłusem, rzadziej galopem, a niektóre rasy przystosowane są do szybkiego biegu susami. W środowisku naturalnym wilk może przemierzać dziennie nawet kilkadziesiąt kilometrów. Wydaje się więc, że potrzeby ruchowe psa są spore. Jednak sposób poruszania się i długość spaceru niezbędna dla miejskiego psa uzależniona jest od jego wielkości, temperamentu, ale i rasy. Szacuje się, że osobnik średniej wielkości potrzebuje dziennie przebyć ok. 3 km. Dystans dla różnych ras jest odmienny, nawet, jeżeli gabaryty psów są podobne. Dla przykładu wilczarz irlandzki potrzebuje przebyć ok. 15 km dziennie, zaś dog niemiecki ok. 9 - 10 km, z kolei chart ok. 5 km. Aktywność dobowa psa nie jest uzależniona od pory. Pies przystosowany jest szczególnie dobrze (np. dzięki dobrej adaptacji wzroku) do okresów poranka i wieczoru, chociaż podobnie jak praprzodek - wilk - potrafi sprawnie funkcjonować w ciągu dnia jak i nocą.

Zachowanie higieniczne i pielęgnacyjne

W normalnych, miejskich warunkach - w mieszkaniu - pies uczy się kontrolować załatwianie swoich potrzeb fizjologicznych, ograniczając je do wyjść na dwór. Dla wypróżnienia się dorosłe psy miejskie powinny być wyprowadzane na zewnątrz - trzy razy dziennie ciągu doby, co 8 godzin, a szczenięta i młode pieski - 6 - 8 razy. Psy w rozmaity sposób pielęgnują ciało (ogryzanie, drapanie, wylizywanie sierści i itd.). Warto pamiętać o tym, że zachowania takie nie tylko utrzymują zwierzę w zdrowiu, ale także poprawiają jego kondycję psychiczną. Rozładowując napięcie psychiczne wywołane stresem pies bardzo często oblizuje wargi i nos lub po prostu się drapie.

Zachowanie społeczne i komunikatywność

Życie psychiczne psa kształtuje się i manifestuje w życiu społecznym. Więź psa z człowiekiem (najsilniejsza w przypadku zwierząt i nieporównywalna z innymi gatunkami zwierząt domowych) ma u swoich źródeł więzy, jakie łączą wilki w ich rodzinnej grupie. Relacje między osobnikami są tam zróżnicowane. Wilk po mistrzowsku posługuje się językiem werbalnym (specyficzne odgłosy) i niewerbalnym (mowa ciała, wydzielane zapachy) przekazując rozmaite komunikaty. Wszystkie osobniki własnego gatunku potrafią bez trudu odczytać ten język. Jednak w stosunku do wilka komunikacja pomiędzy psami domowymi uległa pewnej modyfikacji:

- obecnie wiele psów nie jest już w stanie efektywnie wyrażać swoich emocji wyłącznie mową ciała (postawa, "mimika", położenie ogona), ponieważ nie przebywają już w gromadzie psów kształtując ekspresję na wzór matki i innych osobników, a także mają zmieniony wygląd (np. ostrzyżoną sierść, skrócony ogon, itd.) uniemożliwiający nadawanie i odczytywanie sygnałów;

- dzięki długiemu "stażowi" w świecie człowieka pies "dostroił się" do języka ludzkiego na tyle, że znakomicie odczytuje sygnały ludzkie, z których nie zdaje sobie sprawy nawet sam człowiek (np. gniew w samym sposobie poruszania się człowieka);

- pies posiada doskonałą umiejętność rozszyfrowywania sygnałów niewerbalnych; podczas słownych komunikatów wypowiadanych przez człowieka do psa ma znaczenie intonacja głosu; pies kojarzy także poszczególne słowa - na ogół jako komendy (np. "chodź!", "zostań!", "noga!" itd.).

Mitem jest twierdzenie, że pies rozumie znaczenie całych zdań wygłaszanych pod jego adresem. Obserwując uważnie człowieka stara się natomiast odczytać jego intencje. W związku z tym bardziej czytelne dla psa są gesty wykonywane rękoma niż słowa (przynajmniej na początku wychowywania). Warto zaznaczyć, że jednym z najczęściej popełnianych błędów jest przypisywanie psu zdolności do moralizowania ("wie, że źle zrobił"). Tymczasem pies nie wartościuje pojęć dobra i zła. Przewidywanie kary wynika z całokształtu dotychczasowych kontaktów psa z człowiekiem w randze przewodnika stada. Mechanizm kojarzenia skutków z danym wydarzeniem powoduje, że np. na dźwięk tłuczonego szkła pies automatycznie się chowa, mimo, że akurat nie przyczynił się do szkody. Człowiek funkcjonuje jako społeczny partner psa. Oznacza to, że rodzina ludzka jest dla psa odpowiednikiem watahy u wilków. W grupie wilków formuje się hierarchia społeczna przeważnie o charakterze liniowym (osobnik A, następnie B, C, itd.). W grupie psów żyjących w domu taka hierarchia jest często mniej wyraźna.

W zachowaniach ustalających hierarchię występują zarówno zachowania dominacyjne, gdy pies sygnalizuje i utwierdza swoją pozycję (generalnie skłonność do "powiększenia" swojej sylwetki, a także oznaki agresywności) oraz zachowanie zdradzające podporządkowanie (zmniejszanie sylwetki ciała aż do przewrócenia się na grzbiet i odsłonięcie brzucha). Warto jednak dodać, że u obu gatunków kształtowanie dominacji jednego osobnika nad innym przebiega często bez manifestowania otwartej agresji. Jeden z osobników w sposób "pokojowy" sygnalizuje swoją siłę, a drugi szybko uznaje swoja "niższość". Z drugiej strony jednak, oprócz mechanizmów zachowania związanych z konfliktami, by istniała grupa muszą istnieć mechanizmy ją spajające. Tak, więc na funkcjonowanie grupy ludzko-psiej składają się dwa rodzaje zachowań:

- Zachowania hierarchiczne - (rodzaj rywalizacji) gdy osobnik stara się podwyższyć swoją pozycję w "drabinie społecznej" grupy.

- Zachowania odnawiające i wzmacniające więź.

Zachowania agresywne

Analizując relacje psa i człowieka, przykładem zachowania agresywnego są różnego typu wyzwania, które pies o silnym charakterze (często dojrzewający samiec) rzuca człowiekowi. Bardzo często nie jest to otwarta agresja, lecz różnorodne, subtelne działania sondujące sprawność i siłę człowieka jako zwierzchnika. Może np. być to ociąganie się psa w wykonywaniu poleceń, agresywne zachowanie wobec człowieka przy misce z pokarmem, zajmowanie "przestrzeni" człowieka (łóżko). W skrajnych wypadkach może dojść do prób grożenia (np. wpatrywanie się w człowieka przybierając agresywną postawę i odsłanianie zębów, warczenie). Dopuszczanie psa do spania w łóżku, ustępowanie mu w dokarmianiu na każde "życzenie", pozwolenie na blokowanie ciałem przejścia z jednego pomieszczenia do drugiego, a nawet pozwolenie psu na wejście do domu po spacerze jako pierwszemu - wszystko to może stopniowo osłabiać pozycję człowieka. W tej sytuacji agresja psa jest skutkiem niekonsekwentnego traktowania. Jeśli człowiek pozwala psu poczuć się jak osobnik dominujący, w chwili karcenia pies może okazać opór w obronie swojej pozycji.

Zachowania hierarchiczne

Relacje hierarchiczne pomiędzy psem a człowiekiem nie zawsze mają tak konfliktowy charakter. Często bywa, że pies obdarzony łagodnym charakterem, oczekuje od swojego pana przejęcia roli lidera i nie przejawia chęci do rywalizacji. Bycie dobrym przywódcą dla swego czworonożnego towarzysza to nie tylko kwestia podejmowania decyzji (pora jedzenia, spacer, itd..), ale także zapewnienie psu poczucia bezpieczeństwa i zaspokojenie innych potrzeb (wspólna zabawa, higiena, itp.). Przykładem niehierarchicznych zachowań, wzmacniających więź między psem a jego społecznymi partnerami jest rytuał powitania. Między psem i człowiekiem odbywa się to bardzo podobnie jak w grupie wilków. Gdy człowiek wraca do domu, pies skacze i stara się go polizać po twarzy, macha przy tym ogonem okazując podniecenie i zadowolenie. Podobne zachowanie wykazuje grupa wilków po odpoczynku i przed wyruszeniem na polowanie. Wilki witają się w taki sposób, a głównie podbiegają i liżą dominującego samca po pysku. Innym zachowaniem wzmacniającym więź między człowiekiem a wilkiem jest wspólny spacer, który jest odpowiednikiem wilczego polowania. Łowy wilków odbywają się często grupowo z podziałem ról i przy ścisłej koordynacji zachowań poszczególnych osobników. W czasie spaceru człowiek i pies podążają razem, często odbywają się też zabawy z aportowaniem, które również są przekształconym elementem łowieckiego zachowania wilka.

Zachowanie terytorialne

Ważnym wymiarem określającym relacje pomiędzy człowiekiem a psem jest terytorium rodziny (stada) bez względu na to, czy jest to willa z ogrodem, mieszkanie w bloku, czy samochód, pies uznaje każdy obszar tego typu za terytorium swoje i swojej grupy. Psia definicja własnego terytorium określa teren broniony przed innymi osobnikami (zarówno psimi jak i ludzkimi intruzami). Broniony jest jednak nie tylko obszar, ale również żyjący na nim partner społeczny psa - człowiek. Typowym pokazem zachowania terytorialnego jest również często obserwowane "równoległe pogonie" i wzajemne oszczekiwanie się psów znajdujących się po dwóch stronach ogrodzenia. Źródłem takiego postępowania jest fakt, iż w wilczej grupie wszystkie osobniki (często spokrewnione) wspierają swojego "naczelnika" w konflikcie z przeciwnikiem. Nawet spokojny pies potrafi bardzo głośnym szczekaniem ostrzegać przed pojawiającym się obcym. Takie zachowanie może przejść w atak nawet poza terytorium, jeśli pies zinterpretuje zachowanie nieznanego osobnika jako zagrożenie dla swojego pana lub innych członków rodziny.

Zachowanie łowieckie

Nie można mieć złudzeń, że pies pod wpływem udomowienia całkowicie zatraci instynkt łowiecki (agresja w typie łowieckim). Łatwo się o tym przekonać, gdy pies zaczyna nagle pogoń za jakimś ożywionym lub nieożywionym, szybko poruszającym się obiektem (rower, kot, uciekający człowiek itd.). Pochodzenie od drapieżnika każe psu zawsze gonić wszystko, co ucieka i wcale nie dlatego, że pies ma krwiożerczą naturę. Instynkt ten nie zanikł mimo udomowienia. Zachowanie w sytuacji zagrożenia lub konfliktu W sytuacjach wzbudzających zagrożenie, strach czy stres, pies może reagować nieprzewidywalnie i gwałtownie. Niektóre psy wykazują np. słabą tolerancję na wysokie dźwięki, co może prowokować do agresji w stosunku do małych dzieci. W takich okolicznościach pies może wykazywać agresywność - w zależności od sytuacji - obronną, wynikającą ze strachu lub bólu. Fizyczne karcenie psa może również powodować skutki przeciwne do oczekiwanych. Sytuacja konfliktu lub zagrożenia nie zawsze jednak manifestuje się agresją. Czasem pies reaguje zaskakująco sprzecznie z sytuacją, w jakiej się znalazł. Wynika to z faktu, że zwierzę z jednej strony ma ochotę uciec, z drugiej - zaatakować i nie wie jak się zachować. Zdezorientowany pies może niespodziewanie zająć się pielęgnacją ciała albo jedzeniem (np. ogryzać trawę). W ten sposób rozwiązuje wewnętrzny konflikt. W podobnej sytuacji pies może zaatakować... swojego pana. Na widok wchodzącego do domu hydraulika może np. chwycić zębami swojego właściciela za nogę. Tendencja do ataku na obcego nie jest wystarczająco silna i blokowana strachem. Może się także zdarzyć, że w czasie takiej konfrontacji przeważy tendencja do ucieczki.

Zachowania rozrodcze

Zachowanie psa ma często podłoże fizjologiczne. Podczas gdy u suki ruja występuje dwa razy do roku, u samców psów aktywność seksualna może się przejawić przez cały rok. Niektórzy badacze twierdzą, że samce cierpią z powodu przymusowej długotrwałej "abstynencji" seksualnej. Niektóre psy są praktycznie nie do opanowania, gdy wyczują w najbliższym sąsiedztwie obecność suki w rui. Psy - samce mogą bardzo ostro rywalizować ze sobą o dostęp do suki. Zaleca się kastrację samców i sterylizację suk także jako drogę do poprawy ich charakteru. W praktyce jednak, w wyniku takiego zabiegu, stopień agresywności może wcale się nie zmienić.

Zabawa

Zabawa odgrywa bardzo ważną rolę w życiu psa, ponieważ współczesnego czworonoga można pod względem psychicznym w dużym stopniu przyrównać do młodocianego wilka. Wiadomo, że zabawa służy ćwiczeniu "dorosłych" zachowań przez młode zwierzęta. Współżycie człowieka z psem stwarza mnóstwo okazji do zabawy, zwłaszcza w trakcie spaceru. Pies zaprasza do zabawy w charakterystyczny sposób - przednią częścią ciała przypada do ziemi i macha ogonem. Istnieją trzy zasadnicze rodzaje tego zachowania: tzw. akrobacje ruchowe - pogonie, skoki itd., zabawy z przedmiotem - np. kością i zabawy społeczne - przy udziale innych psów, bądź w układzie pies - człowiek. Zabawy te mogą zawierać elementy zachowania łowieckiego, np. aportowanie, czy potrząsanie i podrzucanie trzymanego w pysku przedmiotu

Zachowania nietypowe i patologiczne

Niepokojące zachowania mogą pojawić się w wyniku choroby, mogą mieć podłoże genetyczne lub wyzwalać się pod wpływem czynników zaburzających równowagę psychiczną. Różnica pomiędzy zachowaniami anormalnymi i patologicznymi jest taka, że w tym drugim przypadku zwierzę czyni sobie krzywdę (np. rani się), a w pierwszym - jedynie zachowuje się w sposób odbiegający od wzorca zachowania typowego dla gatunku. Do tej kategorii należy zaliczyć następujące objawy:

- nadmierną agresywność (lecz ważne jest określenie przyczyny)

- zaburzenia wydalania - gdy oddawanie moczu i kału przebiega bez kontroli poza porami spacerów

- wydawanie uciążliwych dźwięków (wycie, szczekanie)

- skłonności niszczycielskie w mieszkaniu

- zaburzenie pobierania pokarmu (spadek łaknienia albo "wilczy apetyt")

- niepożądane zachowania seksualne (kierowanie ich na niewłaściwe obiekty)

- aktywność wynikająca z silnej ekscytacji, lub przeciwnie - z nudy i braku zajęć i ćwiczeń (bieganie w kółko, skakanie na ludzi, itd.)

Szczęśliwy i zdrowy pies

Pies szczęśliwy to przede wszystkim pies wyglądający i zachowujący się właściwie (zdrowie i zachowanie to ściśle powiązane ze sobą elementy). Wygląd pupila powinien być na bieżąco kontrolowany podczas rutynowych, regularnych "przeglądów" przez opiekuna. Oczy jasne i błyszczące, nos chłodny i wilgotny; uszy czyste, suche, bez przykrego zapachu; zęby wolne od kamienia; dziąsła zdrowe i twarde; sierść dobrze osadzona i błyszcząca, elastyczna skóra. Zachowanie zadowolonego z siebie, opiekunów i życia pies nie powinno odbiegać od normy przypisanej przedstawicielowi określonej rasy. Pies naturalnie dąży do kontaktu ze swoim właścicielem, jest aktywny, reaguje na bodźce z otoczenia, wykazuje chęć do spaceru i ma apetyt.

Karen L. Overall

To potencjalnie niebezpieczne zaburzenie zachowania ma swoje źródła w dążeniu do zdominowania otoczenia. Jeśli zrozumiemy jego naturę i zastosujemy odpowiednią terapię, wygrają na tym wszyscy, tak właściciele, jak ich zwierzęta. . Agresja "dominacyjna" jest jedną z najczęściej spotykanych form agresji u psów Objawia się powtarzającymi się, nietypowymi i nie pasującymi do sytuacji zachowaniami agresywnymi ukierunkowanymi na ludzi. Do zachowań tych zalicza się warczenie, kłapnięcia zębami i gryzienie. Ugryzienie zwykle nie jest poprzedzone ostrzeżeniem. Agresja "dominacyjna" występuje w bardzo różnych okolicznościach, które jednak łączy wspólna cecha: pies stara się przejąć kontrolę nad ludźmi. Typowe sytuacje, mogące sprowokować zachowanie agresywne, to:

- potrącenie śpiącego psa;

- karcące szarpnięcie za smycz;

- sięganie ponad głową psa przy przypinaniu smyczy;

- czesanie psa;

- wpatrywanie się w psa; o przytulanie psa;

- dotykanie i przytrzymywanie psa w okolicy twarzowej;

- przeprowadzanie ćwiczeń związanych z ograniczeniem swobody psa;

- stosowanie kar fizycznych.

Celem agresji może być jeden lub kilku członków rodziny, a w pewnych przypadkach jedynie osoby psu obce. Niektóre psy zachowują się agresywnie tylko wtedy, gdy w domu panuje zamieszanie wywołujące u nich niepokój. Poszczególni ludzie mogą być narażeni w różnym stopniu. Pewne psy reagują agresywnie na małe dzieci, ponieważ ich oczy znajdują się na tej samej wysokości co oczy psa, który odbiera spojrzenie dziecka jako groźbę. Osoba bardziej ustępliwa może częściej padać ofiarą zwierzęcia niż ktoś bardzo zdecydowany, ponieważ zdaje sobie ono sprawę, że łatwiej może na nią wpłynąć. Zdarza się też odwrotnie; pies wiedząc, że pewne osoby łatwo ustępują, zostawia je w spokoju, rzucając wyzwanie silniejszym członkom rodziny. Agresja "dominacyjna" ujawnia się najczęściej w momencie osiągnięcia przez psa dojrzałości społecznej, co następuje zwykle między 18 a 36 miesiącem życia. Choć większość przypadków tego zaburzenia dotyczy samców, występuje ono także u samic, zazwyczaj bardzo młodych (od 8 tygodni do 8 miesięcy). Agresja "dominacyjna" nie jest uwarunkowana hormonalnie, jednak może ją nasilić obecność androgenów, w tym testosteronu, lub brak estrogenów w okresie rozwoju płciowego i społecznego. Fakt, że wystąpienie objawów agresji "dominacyjnej" zbiega się zwykle z osiągnięciem dojrzałości społecznej wskazuje, że przyczyna problemu leży poza postępowaniem właścicieli.

Rozpoznanie

Rozważając rozpoznanie agresji "dominacyjnej" trzeba pamiętać, że określenie "dominacja" często jest błędnie używane. Termin ten odnosi się jedynie do indywidualnej zdolności do utrzymania lub regulowania dostępu do pewnych dóbr podczas bezpośredniej konfrontacji z innym osobnikiem. Psa, który jest po prostu pewny siebie lub natarczywy, nie można nazywać dominującym. Pies może być natarczywy lub pewny siebie nie będąc "dominacyjnie" agresywnym; może "kłócić się" z właścicielami i jednocześnie nie przejawiać agresji w wyżej opisanych sytuacjach. Pewność siebie i nieustępliwość to cechy osobowości. Wielu ludzi woli psy pewne siebie, ponieważ lepiej sprawdzają się w treningu posłuszeństwa, a także panuje opinia, że "mają dobry charakter". Ponieważ terminy dominacja i agresja "dominacyjna" często są nieprawidłowo używane, proszę właścicieli, aby starali się ich unikać i po prostu szczegółowo opisali zachowanie psa.

Dwie grupy psów agresywnych "dominacyjnie"

Ponieważ agresja "dominacyjna" występuje w kontekście społecznym, jest ona prawdopodobnie, jak i inne formy agresji, zaburzeniem lękowym. Psy agresywne "dominacyjnie" można podzielić na dwie zasadnicze grupy: 1) te, które wiedzą, że mają kontrolę nad otoczeniem i mogą zmusić właścicieli do wypełniania ich rozkazów (mogą podporządkować sobie właścicieli), i 2) te, które niepewne swojego miejsca w grupie społecznej przez agresywne zachowanie usiłują ustalić swą pozycję (dowiedzieć się, czego się od nich oczekuje). W przeciwieństwie do powszechnego przekonania na temat agresji "dominacyjnej" psy należące do pierwszej grupy spotyka się rzadko. Większość przypadków należy do grupy drugiej. Reakcja właścicieli na agresywne zachowanie zwierzęcia dostarcza mu informacji o jego ograniczeniach społecznych i behawioralnych. Podobnie jest w przypadku destrukcyjnych i czasem agresywnych nastolatków z problemami dotyczącymi zachowania. Psy należące do tej kategorii wydają się mniej pewne swego miejsca w hierarchii. Ich wokalne i fizyczne reakcje na to, co postrzegają jako zagrożenie, są często ambiwalentne. Nie są one tak samo agresywne w stosunku do wszystkich ludzi, ponieważ ich reakcja zależy od konkretnej relacji społecznej Zgodnie z danymi uzyskanymi z kliniki behawioralnej szpitala weterynaryjnego Uniwersytetu Pensylwanii, większość psów z drugiej grupy przejawia zachowania mające na celu przyciągnięcie uwagi (Behavior Clinic, Veterinary Hospital, University of Pennsylvania: dane niepublikowane, 1999). Psy te są bardzo absorbujące i stale domagają się, aby im ustępować i poświęcać uwagę. Mają nienormalną chęć przewodzenia innym i często stawiają im wyzwania, aby określić swoją pozycję w środowisku społecznym. Psy z drugiej grupy doskonale reagują na leki przeciwlękowe (takie jak trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne i selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny). Leki te ułatwiają prowadzenie terapii behawioralnej mającej na celu narzucenie zwierzęciu łagodnego, humanitarnego systemu reguł. Ponieważ zaburzenie występujące u tych psów ma tło lękowe, a one same prowokują konfrontacje, ucząc je właściwego zachowania nie można stosować kar fizycznych. Kary fizyczne eliminują element niepewności: przekonują psa, że osoba karząca faktycznie stanowi zagrożenie, i powodują nasilenie agresji. Bijąc lub kopiąc zwierzę człowiek staje się jego przeciwnikiem i ujawnia brak zrozumienia psiej agresji i lęku.

Rozpoznawanie subtelnych zachowań "dominacyjnie" agresywnych

Wiele napisano o tym, że psy postrzegają ludzi jako członków swojego stada. Takie ujęcie upraszcza sytuację. Bardziej prawdopodobne jest, że psy i ludzie mogą dobrze współżyć dzięki podobnym systemom społecznym. Psy żyją w szeroko rozumianych grupach rodzinnych, długo opiekują się potomstwem oraz posługują się głosowymi i niegłosowymi sposobami komunikacji. Co ważniejsze, system społeczny tak psów, jak ludzi opiera się na ustępowaniu, a nie na przemocy fizycznej i podporządkowywaniu. Wielu ludzi uważa, że psy stale walczą o swoją pozycję. Tymczasem badania nad wilkami i dzikimi psami dowodzą czegoś wprost przeciwnego: agresja i przemoc są zachowaniami wyjątkowymi. System reguł społecznych oparty jest na hierarchii, a na zajmowaną pozycję wpływają wiek i płeć oraz indywidualne zdolności. Ponieważ psy tworzą strukturę społeczną podobną do naszej, umiemy zrozumieć wiele sygnałów przez nie wysyłanych. To podobieństwo stwarza jednak również problemy, ponieważ ludzie zakładają, że psie komunikaty oznaczają dokładnie to samo, co ludzkie. Na przykład niektórzy właściciele uważają, że pies, który stawia im łapy na ramionach, chce ich "objąć". Tymczasem jest to wyzwanie. W komunikacji między psami naciskanie przednimi kończynami na drugiego osobnika ma jednoznacznie taki charakter. Głaszcząc rzucającego im wyzwanie psa z zaburzeniem behawioralnym ludzie nieumyślnie mu ustępują. W tym przypadku pieszczoty mogą pogorszyć zachowanie zwierzęcia. Wiele psów przejawia subtelne zachowania "dominacyjnie" agresywne mające na celu wpływanie na zachowanie ludzi. Na przykład pies kładzie się w drzwiach lub przed fotelem, aby właściciel musiał ominąć to miejsce, albo może przy każdej sposobności opierać łapę lub całe ciało o właściciela. Zachowania te trzeba odróżnić od zwykłej natarczywości czy prób zwrócenia na siebie uwagi. Na przykład, jeśli pies opiera się o właściciela tylko po to, aby zwrócić na siebie uwagę, właściciel może go fizycznie odepchnąć nie wywołując agresji. W przeciwieństwie do większości psów "dominacyjnie" agresywnych nie usztywni on ciała, lecz otworzy oczy i przemieści się za człowiekiem, aby dalej móc go dotykać. Psy szukające bliskości reagują zwykle na słowne polecenie odsunięcia się i rozpoczynają inne zachowania mające wywołać interakcję (takie jak przechylanie głowy, przekręcenie się na grzbiet, piszczenie, machanie ogonem, skierowanie rozluźnionych uszu do tyłu). Psy "dominacyjnie" agresywne mogą się usztywnić i "odpowiedzieć" warczeniem. Następnie warczenie może się pogłębić, a postawa ciała, wokalizacja i działanie (na przykład ugryzienie) mogą stać się bardziej grożące. W takich sytuacjach konieczne jest zachowanie ostrożności.

Terapia agresji "dominacyjnej" u psów

Celem terapii jest zmiana zachowania psa pozwalająca żyć z nim bezpiecznie i szczęśliwie. Na terapię składają się następujące elementy:

- unikanie wszystkich sytuacji, które mogą sprowokować psa (na przykład jeśli pies reaguje agresywnie, gdy się go obejmuje, nie należy go obejmować; jeśli pies reaguje agresywnie, kiedy śpi na łóżku, nie należy pozwalać mu tam wchodzić);

- bierna terapia behawioralna, która skłania psa do ustępowania właścicielom; gwarantuje ona również to, że niepożądane zachowania nie będą nagradzane (na przykład jeśli pies wpatruje się w człowieka, należy odejść; jeśli pies nie pozwala zapiąć smyczy lub założyć obroży i przewraca się na grzbiet przyciągając szyję i żuchwę do ciała, także należy go zostawić); chodzi tu o niedopuszczanie do walki o przywództwo i zmniejszenie reaktywności psa w konkretnych sytuacjach; do biernej modyfikacji behawioralnej należy również chwalenie i nagradzanie psa zawsze, kiedy zachowa się w sposób pożądany;

- czynna terapia behawioralna polegająca na odwrażliwianiu i przeciwwarunkowaniu prowadzącym do nauczenia psa nowego, mniej agresywnego sposobu reagowania w sytuacjach, które prowokują agresję;

- o stosowanie leków o działaniu przeciwlękowym, o ile są konieczne.

10 SYTUACJI, KTÓRYCH NALEŻY UNIKAĆ, GDY PIES PRZEJAWIA AGRESJĘ "DOMINACYJNĄ"

1. Jeżeli pies szczeka, warczy lub cię ignoruje, spróbuj przenieść jego uwagę na inny obiekt lub ćwiczenie, które dobrze zna. Jeśli to nie pomaga, odejdź od psa lub zamknij go w innym pokoju. "Wygnanie" i niezwracanie uwagi są najskuteczniejszymi sposobami karania psa, ponieważ uniemożliwiają mu panowanie nad sytuacją. Psy z agresją "dominacyjną" są zwykle niespokojne i szukają kontaktu z ludźmi, a także manipulują nimi dla nabrania pewności siebie. Uniemożliwienie im tego pozwala uniknąć niepożądanego zachowania.

2. Nie sięgaj gwałtownie do obroży psa ani nie dotykaj jego łap. Najpierw każ mu usiąść i pozostać. Następnie przypnij mu smycz lub jeszcze lepiej załóż kantarek Gentle Leader, który pozwala na bezpieczne panowanie nad zwierzęciem. Właściwie dopasowany i odpowiednio użyty kantarek pozwala delikatnie lecz skutecznie zamknąć psu jamę ustną do czasu, aż się uspokoi. Dzięki temu jesteś bezpieczny i przeciwdziałasz potęgowaniu się agresji. Jeżeli założenie kantarka Gentle Leader wzmaga agresję psa, oznacza to, że nie jest on jeszcze na to gotowy. W takim przypadku prowadzaj psa na smyczy przypiętej do zaciskającej się obroży i nigdy za nią nie szarp.

3. Nigdy nie przeszkadzaj psu śpiącemu lub odpoczywającemu pod drzwiami czy na łóżku. Nie przechodź także nad nim. Zawsze zawołaj go do siebie, każ mu usiąść i zostać na miejscu. Nie zrzucaj go z łóżka ani nie odpychaj, gdy zaczepia cię łapą. Zawsze mów psu, co ma zrobić, a zanim poświęcisz mu uwagę, każ mu przyjść do siebie, usiąść i czekać w tej pozycji.

4. Jeżeli pies drapie cię lub skacze na ciebie czy innych ludzi, nie odpychaj go lecz schowaj ręce i odwróć się od niego. Jeżeli sam usiądzie, pochwal go.

5. Jeżeli trzeba, wyprowadzaj psa w kantarku Gentle Leader. Wyjaśnij sąsiadom, że nie jest to kaganiec, lecz że pies jest w trakcie terapii.

6. Nie baw się z psem w agresywny sposób (energiczne klepanie, "zapasy"). Do zabawy zawsze wykorzystuj przedmioty. W "przeciąganie" możesz się bawić tylko przy użyciu miękkiej szmatki i pod warunkiem, że będziesz przestrzegał następujących reguł. Przed rozpoczęciem zabawy pies musi usiąść. Następnie poproś go, żeby wziął szmatkę; może to zrobić tylko na polecenie i na polecenie musi ją puścić. Nie "rzucaj" zwierzęciem uczepionym zabawki po całym pokoju. Za każdym razem ty musisz wygrać: pies ma usiąść i oddać przedmiot. Jeżeli nie udaje ci się spełnić powyższych warunków, nie dopuszczaj do zabaw w "przeciąganie".

7. Nigdy nie pozwalaj psu kłaść ~ się na łóżkach, zwłaszcza, jeśli reaguje agresywnie, gdy się mu przeszkodzi w odpoczynku. Jeżeli to konieczne, musi spać poza sypialnią. Ograniczy to ryzyko, że będąc senny i najmniej gotowy do przewidywania problemowych zachowań wykonasz nieumyślnie ruch, który pies odczyta jako zagrożenie.

8. Jeżeli pies jest agresywny podczas jedzenia, karm go w osobnym pomieszczeniu przy zamkniętych drzwiach. Jeśli masz dzieci, zamknij drzwi na klucz. Jeżeli dajesz psu resztki ze stołu, włóż je do miski. Nie pozwalaj mu żebrać podczas posiłków domowników, a zanim postawisz mu miskę, za każdym razem każ mu usiąść i czekać.

9. Nigdy nie karz psa fizycznie. Jeśli warczy lub się rzuca, powiedz mu spokojnie "nie" i postaraj się zmienić sytuację. Użyj słowa i tonu głosu, które zwierzę kojarzy z dezaprobatą dla swojego zachowania, ale nie z groźbą. Jeśli w przeszłości dużo na psa krzyczałeś, każdy twój okrzyk "nie" może prowokować agresję. Zaobserwuj, jakie postępowanie wywołuje najwłaściwszą reakcję. Możesz wyjść z trudnej sytuacji zostawiając psa samego lub wołając go do innego pokoju i każąc mu usiąść. Jeżeli ma założony kantarek Gentle Leader, powiedz "nie" i jednocześnie pociągnij za przywiązany sznurek, zamykając zwierzęciu usta, a następnie przeprowadź je szybko w inne miejsce. Jeżeli psa trzeba zabrać z pomieszczenia, aby przerwać konkretną sytuację, poczekaj aż się uspokoi, a następnie każ mu wykonać kilka ćwiczeń z "siad, zostań", kładąc nacisk na rozluźnienie. Jeżeli jest mocno pobudzony, unikaj go do momentu, aż się uspokoi.

10. Ostrzeż znajomych i sąsiadów, że każdy agresywny pies może być niebezpieczny. Gdy przychodzi ktoś w odwiedziny, zamykaj psa w osobnym pomieszczeniu. Jeżeli chcesz wyprowadzić go do gości, załóż mu kantarek Gentle Leader i poczekaj, aż wszyscy usiądą. Jeśli pies usiądzie lub się położy, pochwal go. Jeśli pies usiądzie lub się położy, pochwal go. Jednak jeżeli nie potrafi nosić kantarka i spokojnie chodzić wśród ludzi, nie wpuszczaj go między gości.

UNIKANIE I BIERNA TERAPIA BEHAWIORALNA W LECZENIU AGRESJI "DOMINACYJNEJ" U PSÓW

Karen L. Overall

Błędne koło zachowań agresywnych można przerwać unikając pewnych sytuacji i ucząc psa, że dla zdobycia uwagi człowieka musi mu ustąpić. Autorka wyjaśnia, dlaczego takie postępowanie jest skuteczne i podaje szczegółowe zalecenia dla właścicieli. Niniejszy artykuł omawia pierwsze kroki w leczeniu psa z agresją "dominacyjną". Polegają one na unikaniu sytuacji, w których pies zwykle reaguje agresywnie, oraz nauczeniu go, przy zastosowaniu technik biernej modyfikacji zachowania, ustępować właścicielowi. Kolejne kroki to: czynna terapia behawioralna oraz farmakoterapia, omówione w następnych artykułach.

Unikanie

Gotowość właściciela do leczenia psa z agresją "dominacyjną" zależy od stopnia ryzyka zranienia przez zwierzę oraz od możliwości przewidzenia jego agresywnego zachowania. Jeżeli właściciel sądzi, że reakcje psa są nieprzewidywalne, często decyduje o eutanazji. Z tego powodu trzeba przy pierwszej wizycie zebrać bardzo dokładny wywiad, pozwalający na ustalenie, w jakich sytuacjach pies reaguje agresywnie. Tych sytuacji właściciel zwierzęcia powinien unikać. Na przykład, jeśli pies warczy, gdy się go obejmuje, należy unikać obejmowania. Jeśli pies warczy, gdy ktoś się w niego wpatruje, należy tego unikać. Choć te zalecenia są sprzeczne z radami, jakie można znaleźć w podręcznikach tresury, proszę wziąć pod uwagę, że wpatrując się w psa właściciel domaga się, aby odpowiedział on wyzwaniem na wyzwanie (wpatrywanie się jest właśnie wyzwaniem). Spowoduje to prawdopodobnie nasilenie agresji. Odwracając wzrok człowiek nie poddaje się, lecz odbiera psu szansę na manipulowanie sobą. Informacja dla klientów podana na stronie 17 zawiera listę typowych sytuacji, których powinni unikać właściciele psów z agresją "dominacyjną". Samo unikanie ma duże szanse poprawić zachowanie psa, ponieważ niepożądane zachowania nie będą już nagradzane.

Bierna terapia behawioralna

Bierna terapia behawioralna, mająca na celu nauczenie psa ustępowania właścicielowi, jest za rzadko stosowana. Swą skuteczność zawdzięcza wykorzystaniu sygnałów, którymi psy informują się o pozycji hierarchicznej w naturalnych systemach społecznych. Opisane tu techniki są przeznaczone specjalnie dla właścicieli psów z agresją "dominacyjną", ale zbliżone metody stosuje się także w innych programach biernej terapii behawioralnej.

Dawanie psu odpowiednich sygnałów

System społeczny psów jest podobny do systemu społecznego człowieka. Żyją one w dużych grupach rodzinnych, sprawują rozwiniętą opiekę rodzicielską, współpracują jako grupa lub rodzina przy wychowywaniu młodych, karmią szczenięta mlekiem, a następnie pokarmem półpłynnym i stałym, wykorzystują zabawę jako formę rozwijania umiejętności społecznych, intensywnie komunikują się głosowo i pozagłosowo, a co najważniejsze, ich system społeczny opiera się na ustępowaniu innym. Wszystkie zwierzęta społeczne tworzą jakiś system reguł, pozwalający im na skuteczne porozumiewanie się ze sobą. Ponieważ psy pod wieloma względami są do nas podobne i często wygląda na to, że rozumieją każde nasze słowo, zakładamy, że przyjmują one ludzkie zasady współżycia. Jednak zarówno szczenięta, jak starsze zwierzęta z problemami należy w sposób im zrozumiały wprowadzić w system konsekwentnych i humanitarnych reguł. Ponieważ psy chętnie poddają się przewodnictwu, szukają u właścicieli sygnałów świadczących o tym, że ich zachowanie jest poprawne. Bierna terapia behawioralna jest jednym ze sposobów uczenia ich właściwego zachowania. Bierna terapia behawioralna jest formą dyscypliny nie związanej z karami fizycznymi. Dyscyplina nie jest jednoznaczna z używaniem siły czy znęcaniem się. W przypadku większości psów ignorowanie zwierzęcia przez ludzi jest dla niego bardziej nieprzyjemną formą korygowania zachowania niż kara fizyczna. Psy maltretowane lub systematycznie fizycznie karane albo uczą się unikać razów, albo też prowokują je, ponieważ jest to jedyna forma uwagi, jaką się im poświęca. Jako znęcanie się rozumiemy bicie (np. kijem, plastikową butelką, łańcuchem, smyczą, batem, ręcznikiem), nadeptywanie na palce, kopanie lub uderzanie kolanem czy posługiwanie się urządzeniami w rodzaju elektrycznych poganiaczy dla bydła. Lista ta wygląda przerażająco, jednak wszystkie te metody albo były wypróbowane przez moich klientów, albo polecane im jako odpowiednie sposoby karcenia.

Podstawowe techniki

Celem biernej terapii behawioralnej jest stworzenie wzoru odpowiednich wzajemnych stosunków między właścicielem i psem oraz nauczenie zwierzęcia, że aby zwrócić na siebie uwagę swego pana musi stale mu ustępować. Przeprowadza się to w bezpieczny, łagodny i bierny sposób. Po pierwsze, właściciele muszą przełamać własny schemat reakcji, który zwykle wiąże się ze strachem, agresją lub jednym i drugim. Po drugie, muszą być stale świadomi swoich interakcji ze zwierzętami. Na przykład jeśli w czasie, gdy właściciel rozmawia, czyta lub ogląda telewizję pies podejdzie i otrze się, oprze o nogi lub zaczepi łapą, człowiek zwykle bezwiednie wyciąga rękę i dotyka go lub głaszcze. Opiekun nie zdaje sobie sprawy, że pies tak zaaranżował sytuację, aby mieć nad nią kontrolę: zażądał, żeby się nim zająć, a człowiek spełnił żądanie. Właściciele mogą dotykać lub głaskać psa, czy też zajmować się nim w jakikolwiek inny sposób dopiero wówczas, gdy pies jest spokojny i czeka, aż poświęci mu się uwagę. Zanim zrobi lub dostanie coś, czego pragnie, pies powinien spokojnie usiąść na kilka sekund. Nawet pięciotygodniowe szczenięta mogą nauczyć się siedzieć i skupiać na opiekunie (oczekiwać od niego sygnałów, nawiązywać kontakt wzrokowy, być zadowolone i uważne, a jednocześnie spokojne) w zamian za smakołyk, choć ze względu na ogromną żywiołowość czasem nie wychodzi im to bezbłędnie. Gdy tylko pies usiądzie, właściciel powinien powiedzieć "dobry pies! ", dać mu smakołyk i pogłaskać. Nagradzamy nie tyle wykonanie komendy "siad", ile spokojne i uważne zachowanie. Istnieją również specjalne techniki stosowane w terapii behawioralnej. W trudnych przypadkach może być potrzebna pomoc specjalisty-behawiorysty. Gdy pies nauczy się już odpowiedniego zachowania, między zwierzęciem a jego opiekunem będzie się mogła wytworzyć relacja mniej destrukcyjna, a bardziej oparta na zaufaniu.

UCZENIE AGRESYWNEGO PSA USTĘPOWANIA LUDZIOM.

Agresywne zachowania twojego psa mogą zostać z czasem skorygowane. Musi nauczyć się ustępować ci, zanim na cokolwiek mu pozwolisz: jeść, wejść do domu lub wyjść na dwór, zapiąć smycz, wejść na łóżko, bawić się zabawkami, nawet na twoje pieszczoty. Prawdę mówiąc, wszystkie psy powinny być wychowywane zgodnie z tą zasadą i żaden pies nie jest za stary, aby się jej nauczyć. Nie ogranicza to indywidualności ani nie "łamie charakteru" zwierzęcia. Pozwala natomiast na zbudowanie lepszej, opartej na większym zaufaniu relacji z psem i ułatwia panowanie nad nim, co jest szczególnie ważne, gdy znajdzie się w potencjalnie niebezpiecznej sytuacji. Od tej chwili twój pies musi "zarobić" na swoje różne potrzeby Uczyni to ustępując właścicielowi, czyli siadając spokojnie i chwilę czekając. Ucząc psa ustępowania trzeba ćwiczyć z nim regularnie jeden-dwa razy dziennie przez 15-20 minut. Nie krzycz na psa ani go nie bij; są to nieodpowiednie metody karania. Przypomnijmy, jak uczymy psa siadania i zostawania w tej pozycji.

Nauka siadania

Podstawą nauki są nagrody-smakołyki, którymi mogą być na przykład maleńkie kawałki żółtego sera lub skrawki ugotowanego kurczaka. Smakołyki trzymaj w kubeczku za plecami, aby pies nie dobierał się do nich. Weź jedną nagrodę do ręki i przysuń do nosa psa. Przesuwając dłoń w górę i nad głową zwierzęcia powiedz "siad". Podążając za ruchem ręki pies zacznie zadzierać głowę i stopniowo siadać, bo tak będzie mu łatwiej i wygodniej. Gdy tylko usiądzie powiedz "dobry pies" i natychmiast daj mu nagrodę. Powtarzaj ćwiczenie tak długo, aż uczeń będzie je wykonywał bezbłędnie i bez wahania. W przypadku psa, który nie nabrał jeszcze złych nawyków, taka nauka zajmuje zwykle mniej niż pół godziny. Nie ma potrzeby naciskania psu na zad, aby usiadł. Takie postępowanie może być wręcz szkodliwe, zwłaszcza dla psów większych ras mających problemy ze stawami biodrowymi, u których wczesne urazy mogą pogorszyć przebieg choroby. Nawet jeśli pies jest zdrowy i nie bolą go stawy, gwałtowne naciskanie na zad może go przestraszyć i spowodować ból, a w konsekwencji będzie się bał tego ćwiczenia (naciskanie na zad wywołuje odwrotną reakcję w postaci usztywnienia kończyn miednicznych, dochodzi bowiem do wywołania odruchu wyprostnego - przyp. red.) Zamiast tego trzymaj drugą rękę za jego zadem, aby cofając się oparł się o nią. Zachęć go wtedy, aby usiadł i nagrodź gdy to uczyni, jak opisano powyżej. Możesz też poprosić drugą osobę, aby stanęła tuż za nim. Cofając się pies trafi na stopy i nogi człowieka, co zmusi go do przyjęcia pozycji siedzącej. Kantarek Gentle Leader i większość innych kantarków również pomagają szybko nauczyć psa siadania. Posługując się kantarkiem ściśle przestrzegaj zaleceń podanych w dołączonej do niego instrukcji, jego skuteczność bowiem zależy od zastosowania właściwej techniki. Niektóre psy chętniej pracują w zamian za zabawę (na przykład z piłeczką) niż za smakołyk. Ten sposób wzmacniania pożądanego zachowania jest również bardzo dobry, choć nieco trudniejszy do stosowania. Najważniejsze, aby jednocześnie z pochwałą pies otrzymał coś bardzo dla siebie atrakcyjnego. Posługuj się nagrodami znacznie dłużej, niż wydaje Ci się to potrzebne. W miarę, jak pies robi postępy, dalej chwal go za każdym razem, ale nagrody dawaj nieregularnie, aby utrzymać jego zainteresowanie i uwagę. Kiedy już doskonale umie określone ćwiczenie, nagradzanie go od czasu do czasu pozwala utrwalić tę umiejętność.

Nauka pozostawania na miejscu

Nauka pozostawania bywa trudniejsza niż nauka siadania, ponieważ właścicielom często brakuje cierpliwości. Nie zdając sobie z tego sprawy możesz dawać psu niespójne sygnały, na przykład odchodząc i jednocześnie rzucając przez ramię polecenie "zostań". Psy, które nie znają tej komendy, nie będą się jej mogły w ten sposób nauczyć, a twoje zachowanie je rozprasza. Najlepiej uczyć psa stopniowo, krok po kroku. Przede wszystkim pies musi już umieć siadać lub warować na komendę. Powiedz mu "siad", pochwal go, powiedz "zostań" i zrób mały krok w tył. Powtórz "zostań", wróć do psa, jeszcze raz powiedz "zostań" i daj mu nagrodę. Następnie powiedz "dobrze" (lub "biegaj"), co będzie dla niego sygnałem, że może już wstać. Używanie imienia psa ułatwi skoncentrowanie jego uwagi na tobie. Możesz je często powtarzać, pod warunkiem, że pies pozostaje skupiony. Imię powinno być dla niego sygnałem, na który zwraca się ku tobie. Jeżeli nie spojrzy na ciebie od razu, przytrzymaj smakołyk przy twarzy blisko oczu i powiedz "popatrz". Pies musi się skoncentrować. Później samo słowo "popatrz" również może służyć do skupiania jego uwagi. Polecenia należy powtarzać tak długo, aż pies je wykona, dając mu czas na reakcję między powtórzeniami. Pies potrzebuje otuchy i ciągłych wskazówek. W miarę, jak robi postępy, polecenia można powtarzać rzadziej. Nagrody trzeba wydawać w odpowiedni sposób. Machanie jedzeniem z pewnej odległości jest dla psa zachętą, aby wstał i wziął je sobie. Należy raczej podejść do zwierzęcia, powiedzieć "zostań", a następnie jednocześnie pochwalić je i dać nagrodę. Początkowo każde prawidłowo wykonane ćwiczenie trzeba nagradzać smakołykiem, aby jak najbardziej ułatwić psu naukę. Pamiętaj też, aby za każdym razem dawać psu polecenie zwalniające, takie jak "dobrze" (czy "biegaj"). Weź pod uwagę, że w przyszłości będzie się podnosił, jeśli użyjesz tych słów mówiąc do niego. Jeżeli wstanie, zanim mu na to pozwolisz, każ mu usiąść i odczekaj trzy do pięciu sekund, zanim go zwolnisz. W miarę jak pies nabiera doświadczenia i bezbłędnie zostaje, wydłużaj stopniowo dystans między nim a tobą. Jeśli założysz mu kantarek i przypniesz do niego długą linkę będziesz mógł na odległość kontrolować jego zachowanie. Dzielący was dystans wydłużaj bardzo powoli. Pokusa przyspieszania nauki jest ogromna, wywołuje to jednak konflikt i niepokój u psa, co podważa sens całej nauki.

Nauka ustępowania

Jeśli pies umie już siedzieć i pozostawać na miejscu na komendę, można rozpocząć naukę ustępowania. Pies musi się nauczyć ustępować, zanim cokolwiek dostanie. Na przykład jeśli chce wyjść na dwór, najpierw zawołaj go po imieniu i wydaj polecenie "siad". Nie krzycz na niego, mów łagodnym głosem i raczej poproś go, niż każ mu usiąść, nawet jeśli w przeszłości podnosiłeś ton. Powtarzaj "siad" co trzy do pięciu sekund, o ile pies jest uważny Jeśli nie zwraca na ciebie uwagi, a zmiana postawy ciała ani tonu głosu nie pomaga, przestań się nim zajmować. Jeśli pies jest uważny, ale odmawia wykonania polecenia, odejdź od niego. Pies pójdzie za tobą, a kiedy się pojawi lub będzie się domagał uwagi, poproś go, żeby usiadł. Jeżeli w dalszym ciągu będzie się opierał, znów zostaw go samego. Wcześniej czy później wykona polecenie. Gdy tylko usiądzie, nagrodź go pochwałą i smakołykiem. Następny krok to nauczenie psa, aby pozostawał w pozycji siad, dopóki nie pozwolisz mu wstać - najpierw krótką chwilę, a z czasem coraz dłużej. Jeżeli pies siedzi i czeka, można go zwolnić odpowiednią komendą i wypuścić na dwór. Zwróć uwagę na drobne oznaki buntu i uporu (jak na przykład opieranie się całym ciężarem o twoją nogę przy siedzeniu, powolne podchodzenie do ciebie i zbaczanie po drodze, tupanie i parskanie lub siadanie pod kątem, a nie na wprost ciebie), lecz nie reaguj na nie - nie prowokuj psa. Jeśli takie zachowania występują coraz rzadziej, znaczy, że oboje robicie postępy. Pamiętaj, że od czasu do czasu popełnicie błędy. Wszyscy domownicy muszą być konsekwentni i pracować z psem. Dzieci trzeba nadzorować w trakcie ćwiczeń, dla zapewnienia im bezpieczeństwa i dopilnowania, aby nie drażniły się z psem ani nie uczyły go niewłaściwego zachowania. Nauka ustępowania ułatwi psu nawiązanie właściwych kontaktów z właścicielem. Opisane ćwiczenia pomogą psu na cztery sposoby:

1. Ustępując ci, zanim cokolwiek dostanie, twój pies nauczy się szukać u ciebie sygnałów świadczących o tym, że zachowuje się właściwie, a to z kolei zapobiegnie nieodpowiedniemu zachowaniu.

2. Ustępowanie może dawać psu "chwilę oddechu" w trudnej dla niego sytuacji, zanim ją jeszcze pogorszy. Uczy go, że jeśli wykona polecenie "siad", wskażesz mu, co ma robić i konflikt zostanie rozwiązany. Przynosi to ogromną ulgę zwierzętom, które przeżywają silny niepokój nie wiedząc jak się zachować (czyli wszystkim psom z zaburzeniami zachowania).

3. Ustępowanie pozwala psu się wyciszyć. Zwierzę, które siedzi, jest mniej reaktywne niż to, które jest w ruchu. Następuje skojarzenie polecenia słownego, odpowiedniego zachowania i reakcji fizjologicznej (np. rozluźnienia towarzyszącego otrzymywaniu smakołyka). Wszystko to razem ma działanie uspokajające.

4. Ustępowanie, konsekwentnie wzmacniane, pozwala psu zrozumieć, czego się od niego oczekuje i zyskać pożądaną uwagę właściciela.

Kastracja i sterylizacja psów i kotów. Fakty i mity.

Temat kastracji i sterylizacji często przewija się w gabinecie lekarskim. Narosło już wiele kontrowersji i mitycznych obaw co do słuszności i następstw przeprowadzania tych zabiegów. Aktualny stan wiedzy zdecydowanie jednak przemawia za kastrowaniem psów samców i kocurów oraz sterylizacją suk i kotek Jest to świadoma forma zapobiegania niechcianym ciążom, eliminacji ucieczek, agresji i zachowań seksualnych, a przede wszystkim redukcji ryzyka wystąpienia niektórych chorób u naszych podopiecznych. Kastracja psa i kocura polega na chirurgicznym usunięciu obu jąder, w których produkowane są plemniki i przeważająca ilość męskiego hormonu płciowego - testosteronu. Kastracja w celu złagodzenia temperamentu, osłabienia agresji, zapobiegania włóczęgostwu, ograniczenia tendencji do znaczenia moczem i redukcji popędu płciowego powinna być wykonana u psów poniżej 1,5 roku, a u kocurów ok. 6-8 m-ca życia. Kastracja ze wskazań lekarskich dotyczy często osobników starszych oraz samców, u których przed osiągnięciem dojrzałości płciowej (kocury w wieku 6 m-cy, psy zależnie od rasy 8-12 m-cy) jedno, bądź oba jądra nie zstąpiły do moszny lecz pozostały w jamie brzusznej lub uwięzły w kanale pachwinowym. Taki stan nazywamy wnętrostwem. Jest to cecha przekazywana na potomstwo, więc samiec wnęter powinien być wyeliminowany z rozrodu. Dodatkowo istnieje duże prawdopodobieństwo, że w przebywającym w jamie brzusznej jądrze dojdzie do degeneracji miąższu i rozrostu nowotworowego, czemu zapobiec może jedynie kastracja. Skierowanie na kastrację z powodów zdrowotnych obejmuje również psy seniory, kiedy nasi podopieczni cierpią na:

- łagodny rozrost prostaty utrudniający oddawanie moczu i kału

- gruczolaki przyodbytowe w postaci małych, krwawiących guzków powodujące dużą bolesność i ryzyko zakażeń bakteryjnych

- nowotwory jąder dające często przerzuty do organów wewnętrznych

- dermatozy hormonozależne i inne schorzenia endokrynologiczne

Równie często jak kastracje psów i kocurów wykonuje się w gabinecie lekarskim sterylizacje suk i kotek. Sterylizacja to chirurgiczne usuniecie obu jajników i macicy co nieodwracalnie eliminuje cieczkę u suk i ruję u kotek, pozbawiając je zdolności do rozmnażania się. Istnieją pewne istotne różnice w biologii i cyklu płciowym suki i kotki. Dojrzałość płciowa, czyli pierwsza cieczka pojawia się u suk w zależności od rasy między 6-18 m-cem życia. Klasyczna cieczka trwa ok. 3 tyg. i powtarza się w regularnych odstępach dwukrotnie w ciągu roku, czasem raz na rok. Podczas cieczki obserwujemy krwisto-śluzowy wyciek z dróg rodnych, początkowo obfity i ciemny później stopniowo bardziej skąpy i jaśniejszy. Równocześnie znacznie rośnie atrakcyjność suki dla samców i chęć do ucieczek. Mniej więcej w połowie cieczki są dni płodne i możliwość pokrycia przez psa. U suk nie występuje zjawisko menopauzy. Kotka pierwszą ruję przechodzi w wieku 6-8 m-cy i trwa ona ok. 2-3 tyg. powtarzając się wielokrotnie w ciągu roku (najintensywniej między marcem, a październikiem). Zachowanie kotki w tym czasie jest bardzo charakterystyczne i może być uciążliwe dla domowników. Traci ona apetyt, turla się po podłodze, specyficznie miauczy (zwłaszcza w nocy), częściej domaga się pieszczot, nierzadko też znaczy moczem. U kotki nie ma żadnego tak typowego dla suki wypływu z pochwy i może ona zajść w ciąże w każdym z tych dni. Istnieje wiele form zapobiegania i unikania konsekwencji cieczki i rui przez podawanie tabletek lub zastrzyków hormonalnych. Substancje te jednak mogą mieć niekorzystny wpływ na płodność, więc nie są polecane dla suk i kotek hodowlanych. Zdarza się również, że po długotrwałym ich stosowaniu efektem ubocznym będzie wystąpienie ropomacicza, cukrzycy czy nowotworów sutków. Dlatego wybór tych preparatów powinien być każdorazowo przemyślany i skonsultowany z lekarzem weterynarii, który poleci najlepszą formę antykoncepcji dla naszej pupilki. Sterylizacja jest najskuteczniejszą i najwłaściwszą metodą kontroli rozrodu zwierząt nie używanych do hodowli i tych, u których właściciel zdecydował, że nie będą miały w ogóle młodych bądź kolejnych miotów. Sterylizacje suk powinniśmy planować dopiero po pierwszej cieczce. Suki wysterylizowane wcześniej mogą mieć objawy infantylizmu lub nietrzymania moczu.

Zaletami sterylizacji z wyboru jest:

- oszczędzenie zwierzętom stresu rozrodczego

- pozbycie się kłopotu z cieczkami

- redukcja niepożądanych ciąż

- brak ciąży urojonej

- brak schorzeń ginekologicznych i niektórych endokrynologicznych

- profilaktyka procesów nowotworowych układu rozrodczego samic i samców

- profilaktyka procesów nowotworowych gruczołu mlekowego samic

- brak ucieczek i ich konsekwencji (pogryzienia, wypadki)

- w przypadku kocurów eliminacja przykrego zapachu

Sterylizacja z konieczności jest często jedyną metodą leczenia zmian chorobowych jajników, macicy oraz cukrzycy i niektórych dermatoz. Sterylizacja oraz kastracja pomaga również eliminować niepożądane zachowania jak np.:

- agresja

- włóczęgostwo

- nadpobudliwość seksualna

- znaczenie moczem

Interwencja chirurgiczna w celu korygowania zaburzeń behawioralnych psów przynosi poprawę w 70% przypadków (mniej skuteczna przy agresji terytorialnej, wykluczona u psów lękliwych). Zabieg nie ma wpływu na zachowanie się ogólne zwierzęcia (szczekanie, aktywność ruchową i myśliwską, nabyte umiejętności, cechy użytkowe). Inną formą leczenia nieprawidłowych zachowań u psów jest pomoc farmakologiczna i wychowawcza. Leki wykorzystywane przy terapii behawioralnej to preparaty hormonalne (hormony płciowe żeńskie i męskie) oraz środki psychotropowe (uspokajające, antydepresyjne, przeciwlękowe). Ze względu na szeroki margines działań dodatkowych w/w leków należy je stosować zgodnie z zaleceniami lekarza i pod ścisłą jego kontrolą. Faktycznie więc kastracja i sterylizacja są często wykonywane przez lekarzy weterynarii, a dzięki dzisiejszym sposobom znieczuleń i technikom operacyjnym niebezpieczeństwo wystąpienia powikłań śród- i pooperacyjnych jest ograniczone do minimum. Oba te zabiegi wykonuje się w głębokiej narkozie i po wcześniejszych badaniach kwalifikujących do operacji (analiza krwi, EKG, cytologia pochwy, USG). Dzięki temu nasi pacjenci dochodzą do siebie już po kilku godzinach od zabiegu, a w ciągu paru następnych dni całkowicie odzyskują formę. Nieprawdą jest, że psom i kotom po tego typu operacji grozi zawsze nadwaga i ospałość. Przy stosowaniu właściwej diety i odpowiedniej ilości ruchu nasze czworonogi będą długo cieszyć się dobrą kondycją i solidnym zdrowiem. A my wraz z nimi. autor - dr n.wet Tomasz Nowak klinika MYPET Poznań

Wartość energetyczna pokarmu

Związki chemiczne zawarte w pożywieniu są źródłem energii dla organizmu psa lub kota. Mogą temu służyć wszystkie składniki organiczne - tłuszcze, białka i węglowodany. Aczkolwiek naczelną wartością białek jest funkcja budowy wszystkich tkanek, dla kotów białka stanowią najcenniejsze źródło pozyskania energii. Wartość energetyczna pokarmu wyrażana jest w kaloriach lub w jednostkach SI - w dżulach. Sama woda, ani składniki mineralne, chociaż są niezbędne do życia, nie stanowią źródła energii.

Ilość i jakość składników pokarmowych

ma bezpośredni wpływ na gospodarkę energetyczną każdego organizmu. Pobrane z pokarmu energia podlega przemianom w organizmie, więc część zostaje wydalona, a tylko część może być wykorzystana w procesach życiowych. Energia wyzwalana jest w organizmie w wyniku "spalania" (utleniania) substancji odżywczych. Następnie magazynowana jest w postaci wysokoenergetycznych związków i w syntetyzowanych przez organizm tkankach ciała (np. tkanka tłuszczowa). Bilans przemiany energii w organizmie można przedstawić następująco: Energia "brutto" to zawarta w pokarmie całkowita "pula energii", jaką organizm otrzymał do dyspozycji. Choć pokarm może teoretycznie dostarczać dużych ilości energii, to organizm psa lub kota może nie wykorzystać pełnego zasobu energetycznego ze względu na niską strawność lub ograniczone przyswajanie określonych substancji. Należy się również liczyć z utratą pewnej ilości składników pokarmowych i organicznych związków chemicznych wydalanych z kałem, moczem i gazami. Energia strawna to energia zawarta w związkach chemicznych wchłoniętych z przewodu pokarmowego i włączonych w przemiany metaboliczne ustroju. Energia strawna jest więc energią brutto pomniejszoną o energię straconą w postaci składników nie strawionych i nie wykorzystanych w przewodzie pokarmowym zwierzęcia. Nie cała energia strawna zużywana jest więc do budowy tkanek i sprawnego funkcjonowania narządów. Energia metaboliczna jest energią, którą zwierzę posiada do dyspozycji, aby aktywnie żyć i którą organizm może przeznaczyć na spełnienie wszystkich życiowych funkcji: na wzrost, rozwój, ruch, termoregulację, rozród, funkcje odpornościowe i wiele innych. Energię metaboliczną określa się jako końcowe saldo energetyczne po odjęciu od energii strawnej wszelkich strat na poszczególnych etapach metabolizmu oraz energii w postaci składników organicznych wydzielonych np. w moczu, a także w pocie, złuszczonym naskórku czy liniejącej sierści.

Zapotrzebowanie

Podobnie, jak w przypadku ludzi, ilość potrzebnej energii jest uzależniona od bardzo wielu czynników, a między innymi od aktywności, wieku zwierzęcia, jego stanu fizjologicznego (ciąża, laktacja) jak również od rasy czy cech osobniczych. Podobne warunki życia psa, kota i człowieka, które w przekonaniu ludzi stwarza wspólny dom, nie są jednak wyznacznikiem jednakowego zapotrzebowania energetycznego dla wszystkich stworzeń. Czworonogi - z natury bardziej ruchliwe od człowieka - nawet na zwyczajnym spacerze, pokonują kilkakrotnie większą odległość, a także biegają, skaczą i szczekają zużywając przy tym znaczniej więcej energii niż towarzyszący im opiekun. Dużo więcej energii potrzebują zwłaszcza rosnące, młode zwierzęta, ciężarne lub karmiące samice. Pewna ilość zasobów energii w organizmie zawsze zostaje przeznaczona na ogrzanie ciała. Straty tej energii w dużej mierze zależą od proporcji powierzchni ciała w stosunku do masy ciała. Generalnie im większe stworzenie, tym utrata ciepła powinna być większa, lecz masywny pies traci na 1 kg wagi relatywnie mniej ciepła od pieska mniejszego i szczuplejszego. W przypadku psów dodatkową rolę odgrywa sierść. To naturalne, że większe psy o gęstej, grubej sierści lepiej znoszą zimą trudne warunki atmosferyczne.

Strawność

Stopień efektywnego wykorzystania składników pokarmowych z pożywienia jest kluczowym czynnikiem weryfikującym wartość pokarmu. Tę cechę określa się mianem strawności składników pokarmowych pożywienia. Ponieważ układy trawienne psów i kotów bardzo się różnią, pokarmy dla psa i kota charakteryzują się nieco innym składem, a więc i strawnością. Długość przewodu pokarmowego, w tym również objętość żołądka oraz długość jelita cienkiego i grubego w stosunku do długości ciała u kotów jest zdecydowanie krótsza niż u psów. W zależności więc od gatunku - psa czy kota, nie mówiąc już o człowieku - budowa anatomiczna pokarmowego w dużym stopniu narzucają bardzo odmienne wymagania żywieniowe. Wyższa strawność pokarmu oznacza więcej i lepiej wykorzystanej energii przez organizm.

Równowaga

Wartość energetyczna spożywanych codziennie pokarmów powinna być dostosowana do potrzeb organizmu i utrzymana na stałym poziomie. Stan równowagi energetycznej zapobiega m.in. otyłości i korzystnie wpływa na żywotność i samopoczucie zwierząt, a także ma wpływ na utrzymanie temperatury ciała, która u kota i psa wynosi ok. 40° C. Równowaga ma miejsce gdy ilość energii wykorzystanej do pełnienia przez organizm wszelkich funkcji życiowych z uwzględnieniem strat (kał + mocz) jest równa energii spożywanej, a ilość energii zmagazynowanej pozostaje stała. Wówczas pies lub kot nie jest ani za chudy ani za gruby i wykazuje właściwe proporcje pomiędzy zawartością tkanki mięśniowej, kostnej i tłuszczowej.

KARMA NA MIARĘ CYWILIZOWANEGO PSA I KOTA

Pies to stworzenie wszystkożerne i właściciela często kusi pozbycie się resztek jedzenia z własnego stołu wprost do psiej miski. Bardziej uważni opiekunowie, z większym lub mniejszym zaangażowaniem, skłonni są poświęcić czas na gotowanie domowych wyrobów dla swojego pupila. Z kotem bywa podobnie, chociaż te z natury mięsożerne i niepokorne stworzenia bywają niezwykle kapryśne. W każdym z tych przypadków, poza dobrą wolą człowieka występuje szereg czynników niesprzyjających właściwemu rozwojowi zwierząt. Stworzenie idealnej kompozycji: obejmującej wszystkie niezbędne składniki pokarmowe dobrane w odpowiednich proporcjach, o właściwej dla danego organizmu wartości energetycznej i atrakcyjnej w smaku - jest ambitnym wyzwaniem. Istnieje jednak optymalne rozwiązanie w postaci specjalnie stworzonego menu dla psów i kotów wiodących cywilizowany żywot u boku człowieka.

CECHY KARMY GOTOWEJ

Składniki

Składniki potraw gotowych oraz ich proporcje to kluczowy element codziennej diety, a ich dobór ma zasadniczy wpływ na zdrowie, kondycję i wygląd zwierzęcia. Dobrą wskazówką świadczącą o jakości karmy są certyfikaty lub informacje zawarte na etykiecie i opakowaniach, które zwykle stanowią gwarancję właściwie zbilansowanych proporcji składników. Istnieje 6 podstawowych elementów, które w odpowiednich proporcjach tworzą optymalną piramidę żywieniową zwierząt. Zapewnienie wszystkich składników w daniach przygotowanych systemem domowym jest niezwykle trudne, natomiast gotowe produkty uznanych marek przeznaczone dla psa lub kota, zapewniają kompletny i zbilansowany codzienny posiłek.

WITAMINY

- niezbędne do ogólnego rozwoju i utrzymania prawidłowej struktury kości, właściwego funkcjonowania narządu wzroku oraz przemiany materii, a także stymulacji wszelkich procesów zachodzących w organizmie (np. gojenie ran) oraz do wspomagania odporności. Gotowa żywność dla psa lub kota, podawana w ilości wskazanej do dziennego spożycia, dostarcza właściwe dawki składników zgodne z dziennym zapotrzebowaniem danego gatunku i nie wymaga uzupełniania. Uwaga: pozyskanie odpowiednich witamin (rozpuszczalnych w wodzie lub tłuszczach) z naturalnych źródeł sprawia wiele trudności, dlatego zalecana jest uzupełnianie tych składników specjalnymi preparatami witaminowymi, aczkolwiek takie postępowanie wymaga zawsze konsultacji ze specjalistą; należy pamiętać, że w procesie gotowania wiele witamin traci swą aktywność.

SKŁADNIKI MINERALNE

- konieczne dla utrzymania silnych zębów i dobrze zbudowanych kości oraz prawidłowej gospodarki płynami w organizmie. Składniki mineralne w recepturach gotowych pokarmów są pozyskiwane z naturalnych źródeł: ryb, wątróbki, mięsa, produktów zbożowych i nabiału. Uwaga: ponieważ niektóre składniki mineralne trudniej ulegają rozkładowi w przewodzie pokarmowym, mogą być słabo przyswajalne; z kolei zbyt duża ich ilość może być toksyczna, więc optymalizacja mineralnych i witaminowych składników diety przyrządzanej systemem domowym nie jest łatwym zadaniem.

WĘGLOWODANY

- ważne składniki pokarmowe służące jako źródło energii i dla prawidłowego trawienia. Najlepszym źródłem łatwostrawnych węglowodanów i błonnika wykorzystywanym w karmie gotowej są wszelkiego rodzaju produkty zbożowe, ryż, pszenica, płatki owsiane oraz kukurydza. Uwaga: nieodpowiednie proporcje - za dużo łatwostrawnych węglowodanów i za mało błonnika - mogą być przyczyną problemów z układem pokarmowym (zaparcia lub biegunki).

TŁUSZCZE

- stanowią źródło energii, stymulują wzrost i rozwój mięśni, regenerację skóry i sierści, a także służą prawidłowemu funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego; tłuszcz posiada około dwukrotnie większą wartość energetyczną w porównaniu do węglowodanów, jest zatem szczególnie ważnym składnikiem pokarmowym dla intensywnie pracujących psów, karmiących suk i kotek. W gotowych daniach dla psów i kotów niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) pozyskiwane są z tłuszczów zwierzęcych, podrobów oraz olejów roślinnych. Uwaga: Tłuszcze w produktach naturalnych szybko jełczeją i stają się niebezpieczne dla zdrowia;. Ponadto nadmierna ilość tłuszczu lub jego niedobór w pożywieniu, zwłaszcza przygotowywanym dla kotów (które nie lubią węglowodanów), może prowadzić do nadwagi lub niedowagi zwierząt.

BIAŁKA

- podstawowy składnik służący prawidłowemu rozwoju wszystkich organów, także sierści, skóry, pazurów i prawidłowej budowy układu mięśniowego. Niektóre aminokwasy mogą być syntetyzowane w organizmie, ale wiele innych - nie wytwarzanych samoistnie przez organizm (aminokwasy egzogenne) - musi zostać dostarczonych w pożywieniu. Białko jest ponadto najważniejszym źródłem energii dla kotów. W gotowych pokarmach białko uzyskuje się z mięsa, jaj, ryb, zbóż i roślin strączkowych - soi, soczewicy, nabiału oraz drożdży. Uwaga: Niedobór któregokolwiek z egzogennych aminokwasów powoduje zaburzenia w łańcuchu procesów przemiany materii i uniemożliwia syntezę białka przez organizm. W efekcie - brak białka prowadzi do poważnych komplikacji zdrowotnych. + DUŻO WODY!

Jakość

Dobra karma powstaje w specjalnie przystosowanych do takiej produkcji zakładach, które muszą wylegitymować się standardami HACCP oraz ISO. Na jakość karmy składa się bardzo wiele czynników - m.in. źródło pozyskiwania surowców, technologia ich przetwarzania i higiena procesu produkcji. Wiarygodni producenci o wieloletnim doświadczeniu posiadają odpowiednie zaplecze i wiedzę gwarantującą przestrzeganie wszystkich zasad właściwej produkcji, nieodbiegających od standardów obowiązujących przy produkcji żywności dla ludzi. Certyfikat jakości, który powinna posiadać firma produkująca pożywienia dla zwierząt, obliguje do przestrzegania odpowiednich procedur postępowania, które maksymalnie eliminują popełnienie błędu czy nieścisłości na wszystkich etapach produkcji (na przykład nieprzestrzegania receptury, stosowania surowców złej jakości, itp.).

Forma

Generalnie rozróżnia się trzy formy karmy gotowej - tzw. mokrą, pół-mokrą i suchą, aczkolwiek w ofercie każdej z nich istnieją przeróżne rodzaje karmy do wyboru przez psa lub kota za pośrednictwem właściciela. Mokra karma to kawałki mięsa w sosie, galaretce lub w formie pasztetu, a sucha występuje w tak bogatym asortymencie, że człowiek może pozazdrościć niejednemu psu i kotu. Wielkości i kształty kawałków gotowego pożywienia nie są przypadkowe, lecz wynikają z dociekliwych obserwacji i badań prowadzonych nad sposobem konsumowania i trawienia przez psy oraz koty w różnym wieku, różnych ras i wielkości. Forma karmy gotowej to czynnik regulujący zarówno strawność w przewodzie pokarmowym, jak i stymulację prawidłowych odruchów - związanych z rozdrabnianiem jedzenia przed połknięciem, tak, aby kęs był optymalnie przygotowany do dalszej obróbki w żołądku. I choć czasami postać karmy gotowej dla zwierząt może wydawać się ludziom nieatrakcyjna, ocena tego faktu powinna pozostać w gestii głównych zainteresowanych!

Smak i zapach

Monotonia w żywieniu nie jest wskazana nawet przy najmniej wymagających stworzeniach. Smakowitość karmy wynika z umiejętnego doboru surowców. "Smaczny kąsek" i jednocześnie w pełni zgodny z naturalnym zapotrzebowaniem psa lub kota nie ma wiele wspólnego z rarytasami człowieka (np. słodyczami, przyprawami, cebulą, itp.). Istnieje jednak mechanizm, który potrafi przyczynić się do niewłaściwego żywienia, ponieważ tak, jak ludzie, zarówno pies, jak i kot mogą od małego zostać przyzwyczajone do odbierania bodźców smakowo-zapachowych charakterystycznych dla ludzkich potraw, które często bywają wręcz szkodliwe dla ich zdrowia. Czekolada na przykład zawiera toksyczny związek o nazwie teobromina, co sprawia, że zjedzenie przez psa średniej wielkości tabliczki gorzkiej czekolady może mięć istotne konsekwencje dla jego zdrowia. Koty w przeciwieństwie do psów nie preferują pokarmów o słodkim smaku, gdyż nie posiadają dobrze wykształconych receptorów sacharozo-zależnych. Smak psiej i kociej gotowej karmy przed dopuszczeniem do sprzedaży "kontrolują i opiniują" przedstawiciele odpowiednich gatunków, a tym ekspertom z pewnością można ufać.

Przyswajalność

Przyswajalność jest cechą determinowaną przez strawność pokarmu. To, jaka ilość pożywienia jest efektywnie wykorzystywana w organizmie zwierzęcia, ocenia się na bieżąco, m.in. przez szczegółową analizę odchodów i chemiczną analizę składników zarówno w podanej żywności, jak i odchodach. Wstępnej oceny przyswajalności składników pokarmowych można dokonać na podstawie ilości i konsystencji odchodów (im mniejsze i bardziej zwarte, tym pokarm był prawdopodobnie lepiej wykorzystany przez zwierzę). Należy pamiętać, że zalecane duże porcje nie są wcale właściwą wskazówką określającą wartość pokarmu. Jedzenie może być mniej strawne i prawdopodobnie zawiera mniej cennych dla zwierzaka składników odżywczych, jeśli zalecane są zwiększone porcje w stosunku do masy ciała.

Kontrola ilości

Na opakowaniach większości karm dla zwierząt można znaleźć wskazówki odnośnie zalecanej ilości dziennego spożycia w zależności od masy ciała, aktywności, wieku a czasem nawet rasy psiego lub kociego konsumenta. Wielkość porcji dla psa czy kota jest tak wyliczona, że pokrywa całkowite zapotrzebowanie m.in. na energię, białko, składniki mineralne i te biologicznie czynne. Porcjowanie jest znacznie łatwiejsze i właściwsze od racji pożywienia przygotowywanego domowymi sposobami. Ponadto, kontrolując ilość zjedzonego pokarmu w postaci suchego lub wilgotnego dania gotowego, można łatwo ocenić czy żywienie psa lub kota jest nadmierne czy też niedoborowe. Celem żywienia jest zaspokojenie dwóch podstawowych potrzeb: zaspokojenie głodu i dostarczenie odpowiednich składników w odpowiednich proporcjach z korzyścią dla zdrowia. W potrawach przygotowywanych metodą domową optymalizacja tych czynników nie jest łatwa i wymaga profesjonalnej wiedzy. Wiele zwierząt karmionych pożywieniem o kompletnej i zbilansowanej recepturze samoistnie reguluje ilość spożywanego jedzenia (a w tym pobranej energii). W zależności od rodzaju pożywienia wymagana jest większa lub mniejsza ilość. Na tej podstawie właściciele mogą mylnie oceniać smakowitość pokarmu lub apetyt zwierzęcia. Jak się okazuje ważnym czynnikiem decydującym o ilości spożywanej potrawy jest właśnie wartość energetyczna składników.

Terminy przydatności

Określona na opakowaniu data ważności produktu wynika z procesu technologicznego charakterystycznego dla danej karmy. Suchy pokarm w trwałych, mocnych opakowaniach, z tego względu, że zawiera jedynie 10% wilgoci może służyć do 2 lat, wilgotna karma renomowanych producentów, w hermetycznych pojemnikach ma trwałość 12 miesięcy, o czym decyduje proces sterylizacji produktu bez konieczności dodawania konserwantów.

Koszt

W porównaniu z ukrytymi (wśród zakupów dla całego domu) kosztami przygotowywanego dla psa czy kota jedzenia ze składników domowej spiżarki, dzienny wydatek na gotowe produkty dla zwierząt jest zawsze znacznie niższy! Im mniejszy i lżejszy jest piesek - tym koszt jest oczywiście mniejszy. Na potwierdzenie tego faktu można przytoczyć przykłady wzięte z życia. Przyjmując energetyczną wartość pożywienia jako zasadniczy czynnik, który decyduje o dziennym zapotrzebowaniu pożywienia -- kwoty dziennych wydatków np. na suchy pokarm dla psa wahają się od 1 - 5 zł! Ilość i jakość posiłku przygotowanego domowym sposobem w takiej cenie zdecydowanie nie można zaliczyć do potraw kompletnych i zbilansowanych pod względem składników. Innym obrazowym przykładem jest porównanie do systemu żywienia się ludzi w aspektach efektywności i ekonomii. Przeciętny pies o wadze 20 - 25 kg wymaga dziennie ok. 1500 - 2000 kcal, co odpowiada potrzebom zdrowej, średnio aktywnej kobiety (nie ciężarnej) o wadze 60 kg. Jeżeli psu wystarczy dziennie 300 - 400 g suchej karmy w cenie ok. 2 - 3 zł, to w podobnej cenie człowiek może sobie kupić najwyżej trzy ciastka - 1050 kcal! W przypadku kotów, analogiczne porównanie wypada jeszcze bardziej znacząco, ponieważ zdrowy kot o wadze 4 kg potrzebuje ok. 320 kcal dziennie. Próby stworzenia kompletnego i właściwie zbilansowanego posiłku samodzielnie dowodzą, że skompletowanie wszystkich składników w jednej porcji codziennego dania dla psa o masie 20 kg wymaga czasu, nakładu pracy i całkiem sporych kosztów. Przykładowo: wołowina (200 g) + wątróbka (5 g) + biały, tłusty ser (10 g) + ryż (20 g) + marchew (20 g) + olej słonecznikowy (10 g) to wydatek (na podstawie średnich cen krajowych) ok. 4 zł, przy czym nie wolno zapominać o dodatku witamin i minerałów.

Pora i sposób karmienia

Ściśle przestrzegane zasady i określony rytuał karmienia wpływa nie tylko na wychowanie pupila, ale również na strawność i wykorzystanie karmy. Psy jako typowe zwierzęta stadne chętnie jedzą w towarzystwie, gdy reszta domowników zasiada do stołu. W procesie udomowiania przyzwyczajone zostały resztek "z ogniska" jako nagrody za wykonaną pracę. Jakkolwiek współczesne pożywienie człowieka zmieniło się w porównaniu do pradawnych czasów i stało się czasem wręcz szkodliwe dla psa (słodycze, przyprawy, chemiczne dodatki do żywności), nawyk oczekiwania psa na resztki pozostał. Przestrzeganie zarówno pory karmienia, jak i sposobu oraz rodzaju pożywienia są ważnymi elementami tresury zwierzęcia, lecz wymagają również pewnej determinacji od człowieka. Zapobieganie łasowaniu i przypadkowemu podjadaniu z ludzkiego stołu z pewnością sprawi, że pies będzie zdrowszy, w lepszej kondycji i wbrew pozorom - znacznie szczęśliwszy. Nawyk podjadania prowadzi zazwyczaj do otyłości ze wszelkimi jej konsekwencjami. Serwowanie specjalnych, gotowych dań uczy więc psa lub kota, że jego miejsce, pora posiłku, a także jedzenie są tylko dla niego i nie powinny domagać się więcej, gdyż człowiek również nie ingeruje w jego "stołówkę".

Oszczędność czasu

Współczesny styl życia doskwiera często psom i kotom podległym rytmowi życia człowieka. Zwłaszcza koty, które powinny jeść często w niewielkich porcjach, mogą cierpieć z powodu niesystematycznego karmienia. Łatwość w przygotowaniu lub uzupełnieniu pożywienia w miskach pupili przy pomocy gotowych produktów umożliwia precyzyjne przestrzeganie procedur spełniających potrzeby żywieniowe i efektywne zaspokojenie głodu psa czy kota bez konieczności rezygnacji z własnych planów. Trochę czasu i zaangażowania wymaga jednak zapoznanie się z rynkową ofertą gotowych przysmaków, ich wybór oraz zaopatrzenie psiej i kociej "spiżarni". Moment podania pożywienia swojemu ulubieńcowi nie różni się od serwowania dania ugotowanego samodzielnie w domu - ta sama miska, to samo miejsce, ten sam gest. Pies i kot doskonale zapamiętają, w której szafce jest "ich" jedzenie i na dźwięk otwieranych drzwiczek lub miski, w sekundę będą przy swojej pani lub panu z wdzięczności i radości merdając ogonem lub ocierając się o nogę. Krótszy czas przygotowania pokarmu to dłuższy czas wspólnej zabawy i czułości, z pożytkiem dla umacniania zażyłości i zaufania.

Higiena

Higiena żywności i sposób jej podania, podobnie jak wśród ludzi, jest ważnym elementem żywienia. Karma nieświeża lub zanieczyszczona nie tylko nie jest smaczna, lecz może być szkodliwa. Zwłaszcza w ciepłe dni karma sporządzona z domowych składników może szybko ulegać rozkładowi czy fermentacji, a pokarm serwowany z odpowiednich (sterylnych i hermetycznych) opakowań, gdy jest już na to czas, nie stwarza takich problemów.

O czym karma gotowa pozwala zapomnieć, choć należy o tym wiedzieć...

Kot jest absolutnym mięsożercą

i ten fakt narzuca warunki, które muszą zostać bezwzględnie spełniane przez pokarm. Kot jako doskonały myśliwy przez setki lat żywił się upolowanymi ofiarami - zjadanymi w całości. Tym samym w organizmie kota domowego wykształciły się mechanizmy (m.in. szybki i efektywny proces rozpadu złożonych białek na prostsze substancje oraz usunięcie nadmiaru azotu z organizmu), które pozwalają przeciwdziałać skutkom nadmiernej ilości białka w diecie. W czasach współczesnych, mimo, że kot zamiast polować na myszy, wyleguje się na tapczanie, jego metabolizm nadal przystosowany jest do diety bogatej w białko i tłuszcz i ubogiej w węglowodany. Ponadto organizm kota nie syntetyzuje (wcale lub w niewystarczającym stopniu) kilku związków chemicznych i niektórych enzymów, które dawniej nie były przydatne, bowiem tkanka zwierzęca była ich bardzo bogatym źródłem. Ten obligatoryjnie mięsożerny charakter metabolizmu kotów (ale nie psów!) sprawia, że żywienie kota jest bardzo trudnym zadaniem, a różnica pomiędzy zapotrzebowaniem pokarmowym psa i kota jest bardzo wyraźna. Kot przede wszystkim wymaga większej ilości białka w porównaniu z dietą psa. Pod tym kątem ludzkie pożywienie zupełnie nie zaspokaja potrzeb kociego organizmu. Kot nie przeżyje na diecie wegetariańskiej, a białko pochodzące z produktów mleczarskich jest również nieodpowiednie.

Pies natomiast jest przyzwyczajony nie tylko do pokarmu zawierającego mięso

,lecz jego dieta powinna zawierać całą gamę produktów pochodzenia roślinnego. Pies ma możliwość trawienia większej ilości włókna (błonnika z pokarmów roślinnych: warzyw i owoców) a także łatwostrawnych węglowodanów (zboża).

Tauryna jest związkiem, który jest syntetyzowany w organizmie psów natomiast koty muszą otrzymywać taurynę w pożywieniu

Niedobór tauryny w kocim organizmie grozi fatalnymi skutkami: trudnościami w rozrodzie, upośledzeniem funkcji serca, ślepotą, zmniejszeniem odporności. Tauryna jest aminokwasem siarkowym, który występuje jedynie w tkankach zwierząt, koty "są skazane" więc na pokarm pochodzenia zwierzęcego. Kot wykazuje również duże zapotrzebowanie na argininę - substancję niezbędną do wydalenia nadmiaru azotu z moczem. Niedobór argininy u kotów w ciągu krótkiego czasu może prowadzić nawet do śmierci.

Kot w przeciwieństwie do psa nie posiada zdolności przetwarzania karotenu w witaminę A

Zatem marchewka nie jest dla kotów źródłem witaminy A, a jedynie - znowu - tkanki zwierzęce (wątroba, nerki) stanowią jej cenne źródło. Witamina A jest jednak związkiem, którego nadmiar jest w równym stopniu szkodliwy jak jej niedobór.

Koty są wybrednymi smakoszami

i kapryśny charakter kota względem wyboru odpowiadającej mu karmy wynika z instynktowego poszukiwania najlepszego i najbardziej wartościowego mięsnego pożywienia, od którego koci organizm jest naturalnie uzależniony. Od zarania dziejów tego gatunku, w naturalnie pozyskiwanym przez koty menu dominowały najróżniejsze gatunki zwierząt, ponieważ zawsze tak funkcjonował ekosystem. Koty mają również zdecydowanie bardziej wymagające podniebienie, a także specyficzny mechanizm regulacji w ośrodkach odpowiedzialnych za odczuwanie głodu i sytości. Jeśli kotom coś nie smakuje mogą nie tknąć takiego pożywienia nawet słaniając się już z głodu, który zdecydowanie im szkodzi.

Głodujący przez kilka dni kot

może bardzo ciężko zachorować, a nawet umrzeć. To swoisty paradoks, że w przeciwieństwie do psa czy człowieka - kota nie można "wziąć" głodem, nawet kiedy karma mu nie smakuje i wybrzydza. Przyzwyczajenia żywieniowe kotów rozwijają się bardzo wcześnie - praktycznie jeszcze w łonie matki. Kocięta najchętniej będą jadły to, co jadła matka i bardzo trudno je potem przyzwyczaić do innego jedzenia. Również z tego względu należy dbać, by kotki otrzymywały pokarm pełnowartościowy i odpowiednio zbilansowany pod względem składników, a specjalne jedzenie dla kociąt wprowadzane było do menu maluchów stopniowo i odpowiednio długo.

Węglowodany w diecie kota

mogą zostać zredukowane do minimum, w przeciwieństwie do pożywienia psa, choć i ten czerpie energię również ze zgromadzonej tkanki tłuszczowej oraz w pewnym stopniu również z białka.

Mleko tradycyjnie i błędnie kojarzone jest z kotem, a kość z psem

Krowie mleko, choć tak chętnie podawane kociakom, bywa nietolerowane przez system trawienny dorosłych kotów ze względu na laktozę. Słaba przyswajalność tego mlecznego składnika wynika z braku odpowiedniego enzymu w organizmie. Mleko jest więc często u dorosłych kotów, a także psów - przyczyną biegunek.

Kość w psiej diecie

stanowi źródło wapnia, doskonałe akcesorium do gryzienia i oczyszczania zębów oraz smaczną zabawkę na wiele godzin. Kość (absolutnie wykluczając kości drobiu i małych zwierząt) musi być jednak przystosowana do bezpiecznego gryzienia i powinna zostać lekko obgotowana (dłuższe gotowanie sprzyja natomiast nadmiernej kruchości). Kości bywają entuzjastycznie przyjmowane, natomiast źle wybrana sztuka może przysporzyć psu kłopotów: skaleczenie dziąseł, uraz przewodu pokarmowego lub zaburzenia w przemianie materii. Kota z kością raczej trudno spotkać, jakkolwiek delikatne chrząstki mogą być cennym dodatkiem do pożywienia.

Fakt, że koty uwielbiają ryby, należy do paradoksalnych stereotypów

w postrzeganiu kota, bowiem smak ryby jest rzeczywiście preferowany przez większość kotów. Surowe ryby niektórych gatunków zawierają jednak związki toksyczne (TRIOX), a inne - enzym rozkładający witaminę B1. Poza tym nadmiar rybiego mięsa może szkodzić kotom ze względu na dużą ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych, sprzyjających powstawaniu szkodliwych związków podczas utleniania tłuszczu. Podawanie bardziej tłustych ryb wymaga więc podawania dodatkowej ilości witaminy E (przeciwutleniacz), której brak może prowadzić do bolesnego zapalenia tkanki tłuszczowej. Ponadto ryby bogate w fosfor mogą sprzyjać rozwojowi chorób nerek (kamica) lub zablokowaniu układu moczowego.

Obu stworzeniom - psu lub kotu - nie wolno podawać niektórych gatunków mięsa w postaci surowej

, a zwłaszcza mięsa drobiowego, wieprzowego i większości ryb, ze względu na możliwość zakażenia pasożytami i bakteriami oraz zawartość związków zmniejszających wartość odżywczą pokarmu. Do takich anty-odżywczych składników należy m.in. tiaminaza, bowiem zawarta w niektórych rybach, może rozkładać witaminę B1, w ten sposób pozbawiając organizm tego cennego składnika.

Dorosły pies powinien być karmiony tylko raz lub dwa - dziennie

(mniejsze psy). Już od małego psy należy przyzwyczajać do spożywania karmy przez ok. 15 - 20 minut, po czym resztki niezjedzonego jedzenia powinno się sprzątnąć do kolejnego karmienia. Taki system zapobiega przejadaniu się i tyciu psów. Większe znaczenie od ograniczania psu czasu jedzenia mają jednak dwa inne czynniki: systematyczność karmienia i odpowiednia dla danego psa ilość podawanego pokarmu.

Koty - przeciwnie

- ze względu na budowę układu pokarmowego i niewielki żołądek wymagają małych porcji jedzenia, lecz częściej w ciągu dnia, a nawet w nocy! Koty rzadko zainteresują się jedzeniem, jeśli nie odczuwają głodu. Stały dostęp do pokarmu

- np. suchych granulek - powoduje, że kot spokojnie sam reguluje sobie ilość spożywanego jedzenia w ciągu doby. Jeśli kot otrzymywałby żywność tylko raz dziennie, mógłby łapczywie i w pośpiechu połykać pokarm nadwyrężając przewód pokarmowy, co często kończy się zwracaniem jeszcze nie strawionego pokarmu.

Oba stworzenia bezwzględnie potrzebują stałego dostępu do świeżej wody.

KARMA DLA PSA I KOTA, CZY KOT I PIES DLA KARMY?

Człowiek potrafi całe życie szukać, wybierać, próbować i zmieniać swoje menu. Eksperymentuje w zależności od kondycji fizycznej, stanu zdrowia, zmieniającego się trybu życia, smaku, sezonu lub zwyczajnie... humoru. Człowiek ma ten komfort, że sam decyduje, na co ma ochotę i co chciałby zjeść. Pies i kot pod jednym dachem z człowiekiem są całkowicie zależne od wyżej wymienionych czynników, które często decydują o również o tym, co nasi pupile otrzymują do jedzenia. Bywa, że nawyki żywieniowe właściciela niekorzystnie odbijają się na ulubieńcach. W źle pojętej miłości można przekarmić stworzenie lub stopniowo pozbawiać kluczowych dla zdrowia składników. Nie ma nic bardziej mylnego, jak stwierdzenie, że "co jest dobre dla mnie służy także mojemu psu czy kotu". Żywot wielu stworzeń w cywilizowanych warunkach i "na garnuszku" swoich opiekunów świadczy o zaniedbaniach, które mimo woli łatwo poczynić. Nie bez powodu specjaliści, lekarze weterynarii i żywieniowcy, pracujący na rzecz zwierząt domowych, stworzyli specjalne menu dla psów i kotów, których naturalnym środowiskiem jest obecnie centrum miasta i mieszkanie w bloku. Biorąc pod uwagę aktywność, specyfikę gatunku, instynkty odziedziczone po dzikich przodkach oraz potrzebę synergii dwóch światów - gotowe do spożycia dania są esencją wiedzy, doświadczenia i troski. Pies zaakceptuje od człowieka każdy pokarm, nawet taki, którego normalnie nie jada i nie powinien. Pokarm otrzymywany z ręki pani/pana jest zawsze wyrazem przyjemności z obcowania i fizycznego kontaktu pomiędzy obiema istotami. Ten sam gest towarzyszy wszelkim momentom karmienia, więc zawartość miski staje się w takiej chwili drugorzędna dla naszego pupila. Natomiast obowiązek troskliwego i mądrego doboru pożywienia i odpowiedzialności za konsekwencje spoczywa zawsze na opiekunach. Szczególnie koty powinny jeść karmę urozmaiconą, a nie miesiącami stale tę samą. Bogaty wybór dostępnej gotowej żywności umożliwia kontrolę wszystkich kluczowych dla zdrowia elementów poprawnego żywienia wobec zapotrzebowania konkretnego stworzenia: rodzaj składników - ich jakość oraz ilość (w tym proporcjonalny zestaw), wartość energetyczną, a także strawność, smakowitość i przydatność do spożycia. Radykalna zmiana jadłospisu zawsze kończy się problematycznie. Nie tylko ze względu na przyzwyczajenia, ale również dlatego, że koci i psi system trawienny są niezwykle delikatne. Nagła zmiana może powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Jest zasadą, ze dokonywanie zmian w codziennym jadłospisie powinno następować stopniowo, czyli karmiąc jeszcze poprzednio podawanym pożywieniem należy powoli wprowadzać nowy rodzaj przy zachowaniu ustalonego wcześniej rytuału (pora, miejsce i sposób podania karmy).Mimo początkowej niechęci do zmian, warto ze zrozumieniem wprowadzać postępowe nawyki w żywieniu i pielęgnacji stworzeń, które nam zaufały. Człowiek doceni efekty po latach, kiedy ukochany pies lub kot wyrazi swoją wdzięczność za troskę - zdrowym i pięknym wyglądem oraz radosnym usposobieniem po latach wspólnego życia. autor - dr n.wet Tomasz Nowak klinika MYPET Pozna

Prawidłowe żywienie psów i kotów.

Genetyka, środowisko, żywienie i opieka weterynaryjna to podstawowe składowe mające wpływ na zdrowie i długość życia zwierząt. Dwie z nich są całkowicie zależne od nas - właścicieli psów i kotów. Większość naszych pupili mieszka razem z nami, żyjąc w identycznych jak my warunkach środowiskowych. I jedyne czego mogliby sobie życzyć nasi "współlokatorzy" to nieraz więcej czasu poświęcanego im na spacery, zabawy i zabiegi pielęgnacyjne. Najważniejsze więc czym możemy zapewnić naszym podopiecznym właściwy rozwój w młodym wieku, świetną kondycję i zdrowie dorosłym i starszym jest prawidłowe żywienie. Żywienie w pełni pokrywające potrzeby pokarmowe zależnie od gatunku, rasy, wieku, trybu życia, stanu fizjologicznego i zdrowia zwierzęcia. We właściwie zbilansowanej dawce żywieniowej dostarczamy naszemu czworonogowi niezbędnych składników energetycznych i budulcowych oraz substancji regulujących jego metabolizm i funkcje życiowe. Odpowiednia dieta zapobiega niektórym schorzeniom, wspomaga leczenie większości chorób oraz przyspiesza rekonwalescencję. O tym jak istotny wpływ ma zdrowe żywienie na prawidłowe funkcjonowanie organizmu niech świadczy fakt dynamicznego w ostatnich latach rozwoju dietetyki weterynaryjnej badającej i określającej wymagania pokarmowe zwierząt, która znacznie przyczyniła się do przedłużenia życia psów i kotów. Celem niniejszego artykułu jest próba odpowiedzi na zadawane najczęściej pytania dotyczące żywienia psów i kotów.

1. Czy pies lub kot mogą jeść to samo co człowiek?

ZDECYDOWANIE NIE. Istnieje zbyt wiele różnic anatomicznych i fizjologicznych, które determinują potrzeby żywieniowe tych odrębnych przecież gatunków jakimi są człowiek, pies czy kot. Żyjąc pod jednym dachem często narzucamy naszym podopiecznym swoje nawyki żywieniowe i styl życia nie będąc świadomym jak wielką im wyrządzamy krzywdę. W tym przypadku absolutnie nie możemy się kierować zasadą, że "to co jest dobre dla mnie będzie również służyć mojemu psu czy kotu".

2. Co powinno zawierać optymalne pożywienie dla mojego zwierzęcia?

Mówiąc ogólnie optymalna dawka pokarmowa powinna zawierać właściwie zbilansowane składniki energetyczne, budulcowe, witaminy, minerały i inne substancje. Chcąc odpowiedzieć szczegółowo musielibyśmy wymienić:

- węglowodany (skrobia, celuloza, fruktooligosacharydy, mannooligosacharydy i inne)

- lipidy (Wielonienasycone i Nasycone Kwasy Tłuszczowe, Omega 3 i Omega 6)

+ białka (Karnityna, Kazeina, Kolagen, 20 aminokwasów zwłaszcza Tauryna)

+ mikro- i makroelementy (Wapń, Fosfor, Magnez, Mangan, Miedź, Żelazo, Jod, Potas, Selen, Sód, Cynk, Siarka)

+ witaminy (A,D, E, K, B complex, C, PP,)

+ inne składniki (przeciwutleniacze, Beta-karoten, Chondroityna, Glukozamina, Polifenole, Zeolit i inne)

+ WODA

Już po samej ilości i jakości wymienionych składników widać jak trudne jest opracowanie prawidłowej diety naszego pupila. Musimy jeszcze pamiętać, że ich koncentracja i proporcje zmieniają się zależnie od:

- rasy (psy ras olbrzymich i miniaturki, koty perskie i syjamskie)

+ wieku (szczenięta i kocięta powinny otrzymać dwukrotnie więcej energii i białka niż osobniki dorosłe)

+ kondycji (nadwaga, rekonwalescencja)

+ trybu życia (psy pracujące i stróżujące, "kanapowce")

+ stanu fizjologicznego (ciąża, laktacja)

+ stanu zdrowia (alergia, cukrzyca, niewydolność trzustki, nietolerancja pokarmowa)

+ przebytych chorób i operacji (syndrom urologiczny kotów, sterylizacja i kastracja)

Trudno jest ująć te wszystkie kryteria komponując jadłospis naszemu podopiecznemu stąd najlepszym pożywieniem dla psa lub kota jest pełnoporcjowa odpowiednio zbilansowana karma gotowa. Jeśli chcemy jednak mimo wszystko sami przygotowywać jedzenie dla naszych zwierząt to postarajmy się psu dostarczyć w dawce dobowej 40% mięsa (jagnięcina, wołowina, drób rzadziej wieprzowina), 40% "wypełniacza (ryż, makaron rzadziej kasza i ziemniaki) i 20% mogą stanowić jarzyny i dodatki mineralno-witaminowe. Kot natomiast jest typowym mięsożercą. Ze względu na ryzyko infekcji niektórymi drobnoustrojami i zarażenia pasożytami nie wolno karmić psa i kota surowym mięsem (także rybim). Szkodliwe dla obu gatunków jest również podawanie surowych jajek, mleka, kości (szczególnie drobiowych), czekolady, cebuli i przyprawionych resztek ze stołu.

3. Czy podawanie wyłącznie suchej karmy wystarczy mojemu psu i kotu?

DECYDOWANIE TAK. Właściwa sucha karma jest pełnoporcjową i zbilansowaną dietą pokrywającą w całości wszystkie potrzeby bytowe i produkcyjne. Stosowanie dodatków żywieniowych bez porozumienia z lekarzem weterynarii często doprowadza do nadmiarów i błędów żywieniowych co może grozić równie wielkimi konsekwencjami jak niedobory pokarmowe.

Dobrą suchą karmę cechuje:

- duża smakowitość, odpowiednia wielkość, kształt i tekstura granulek

+ obecność składników pochodzenia zwierzęcego, probiotyków i holistycznych dodatków

+ brak pszenicy, glutenu kukurydzianego, soi, produktów mleczarskich, konserwantów, wypełniaczy, sztucznych barwników i aromatów

Sucha karma dzięki specjalnej kompozycji wszystkich niezbędnych składników zapewnia:

+ doskonały ogólny stan zdrowia i kondycję

+ zdrowie skóry i okrywy włosowej

+ zdrowie przewodu pokarmowego

+ zdrowie układu moczowego

+ ochronę stawów i kości

+ higienę jamy ustnej

+ ochronę serca i narządu wzroku

+ wygodę, oszczędność czasu i pieniędzy

Zawsze pamiętajmy, że nasze zwierzęta muszą mieć stały dostęp do świeżej wody!

4. Jak często powinno się karmić psa czy kota?

Szczeniaka po odstawieniu od suki do ukończenia 6 m-ca życia należy karmić trzy- lub czterokrotnie w ciągu dnia. Później do 1 roku wystarczą 2-3 posiłki, a dorosły pies powinien jeść 1-2 razy na dobę. Koty będąc w naturze samotnymi łowcami jedzą kilkanaście małych "przekąsek" dziennie. Dlatego też możemy je żywić "ad libitum" (cały czas pełna miseczka).Ważna jest jednak odpowiednia ilość i rodzaj karmy, by nie doprowadzić do nadwagi naszego łakomczucha. Absolutnie też nie dokarmiajmy naszych pupili między posiłkami.

5. Czy spożywanie codziennie takich samych posiłków nie znudzi się zwierzętom?

NIE. Psy i koty są monodietetykami i jedzą przede wszystkim po to by zaspokoić swoje zapotrzebowanie na energię. Stąd nie przeszkadza im jeden rodzaj pożywienia. Bardziej od smaku cenią sobie zapach i regularność posiłków. Zbyt częste zmiany w diecie mogą prowadzić do zaburzeń trawiennych i kaprysów oraz wybredności u naszego ulubieńca.

6. Co zrobić jeśli zwierzę nie chce jeść suchej karmy?

Powodem tego u starszych osobników jest przyzwyczajenie do domowego jedzenia. W przypadku psa nasz upór i konsekwencja w nakłanianiu go do suchej karmy często przynosi rezultaty. Pozwólmy mu wybrać spośród kilku karm. Pomocne jest polewanie posiłku mięsnym sosem lub stosowanie aromatycznych dodatków żywieniowych (pasztet, mielone żwacze, probiotyki itd.) Kota jednak trudno jest "złamać". Należy również wykluczyć choroby dziąseł i zębów utrudniające gryzienie granulek. Trudniejsza sytuacja jest w przypadku zwierząt chorych, które nie akceptują przeznaczonej dla nich karmy leczniczej. Tu jednak musimy być szczególnie stanowczy, gdyż szybszy powrót do zdrowia i długość życia istotnie zależą od diety zawierającej odpowiednie składniki profilaktyczno-terapeutyczne. Takich pytań moglibyśmy przytaczać tu jeszcze wiele i nigdy nie wyczerpiemy tematu. Większość jednak odpowiedzi zgodnie z aktualnym stanem wiedzy z zakresu dietetyki weterynaryjnej przemawia za bezwzględną wyższością karm gotowych nad podawaniem domowego jedzenia psu i kotu. Pamiętajmy, że odpowiedzialność i miłość wobec naszego czworonożnego przyjaciela przejawia się przede wszystkim w prawidłowym żywieniu. By jadł ku swojej i naszej radości solidnie i zdrowo. autor - dr n.wet Tomasz Nowak klinika MYPET Poznań

Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu

Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt

Specjalność: Biologia Stosowana

Kmieciak Krzysztof

PREDYSPOZYCJE WYBRANYCH RAS PSÓW ORAZ WPŁYW WŁAŚCICIELA NA EFEKTY SZKOLENIA

Plik do pobrania (pdf)